1-7 Nisan Ulusal Kanser Haftası’nı ve 7-13 Nisan Sağlık Haftası’nı kutladığımız bu günlerde Tam Gün Yasası’nın bazı hükümlerini durdurma isteğiyle CHP’nin Anayasa Mahkemesi’nde açtığı, incelenmeye başlanan davanın ve aynı yasanın 9. maddesindeki radyoloji teknisyenlerinin çalışma sürelerinin arttırılmasına karşı Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası’nın açtığı bir diğer davanın haberleri kenarda köşede kalmış ve kamuoyunun yeteri kadar ilgisini çekmemiştir.

Maalesef dünyada her yıl 12 milyon kişiye kanser tanısı konuluyor ve 7.6 milyon kişi kanserden hayatını kaybediyor. Önlem alınmazsa, dünya genelinde kanser yükünün artarak 2030 yılında 26 milyon yeni kanser vakasına ve 17 milyon ölüme ulaşacağı tahmin ediliyor. Kanserde en hızlı artış ise ülkemizin de içinde bulunduğu düşük ve orta gelirli ülkelerde olacaktır. Bu konunun en iyi yönü ise kanserlerin yüzde 43’ünün potansiyel olarak önlenebilir olmasıdır. Kanseri önlemek için önlemlerin alınması, koruyucu hekimlikle erken teşhis yapılması kanseri önemli ölçüde azaltacakken yeterli önlem almamamız, oranların artmasına neden oluyor.

Kamuoyunda Tam Gün Yasası olarak bilinen 5947 sayılı yasanın 9. maddesi ile 3153 sayılı kanuna ek 1. madde, radyoloji teknisyenlerinin çalışma saatlerini günlük 7 saat olarak belirlemiştir. Haftalık 25 saatten 35 saate çıkarılan çalışma süresi, burada çalışan personelin yaptığı işin özelliğinden dolayı oldukça risklidir. Haftada 10 saat daha fazla radyasyona maruz kalan kişilerin sağlıkları elbette olumsuz etkilenecektir. Günde 5 saat çalışanların yıllık 30 gün şua izni kullanmak zorunda olmaları zaten durumun ne derece riskli olduğunu göstermektedir. Çalışma süreleri yüzde 40 arttırılan iyonizan radyasyona maruz kalan sağlık personelinin yıllık kullanmak zorunda olduğu şua izni süresi de arttırılmamıştır ve bu kişilerin sağlık yönünden özellikle kanser gibi uzun süre radyasyona maruz kalmaktan dolayı oluşan hastalıklara daha kolay yakalanmalarına zemin hazırlanmıştır. Çalışma saatlerinin uzatılması anayasadaki temel hak ve hürriyetler ile ilgili Avrupa Sosyal Şartı’na, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ve ILO’nun 115 sayılı “İşçilerin İyonizan Radyasyonlara Karşı Korunması Hakkındaki Sözleşmesi”ne de aykırıdır.

Geçen günlerde İngiliz Sağlık Bakanlığı çok kritik bir kararla sağlıklı kişilerin tıbbi gereklilik olmadıkça tomografi çektirmesini yasakladı. İngiliz Sağlık Bakanlığı’na göre, tomografi çekildiği esnada vücudun maruz kaldığı radyasyon Hiroşima’da atom bombasından kurtulan kişilerdeki kadar. Tomografi çektirmek kadar tomografiyi çeken teknisyenlerin de yüksek radyasyondan etkilendiği yapılan çalışmalarla açıkça ortaya konmuştur. Röntgenden 400 kat daha fazla radyasyon yayan tomografi üzerine Kaliforniya Üniversitesi’nde 1119 kişinin incelenmesiyle yapılan araştırma, tek bir tomografinin 442 göğüs röntgenine ve 74 mamografiye eş oranda radyasyon yaydığını ortaya çıkardı. Bugüne kadar radyasyonun zararlı etkileri bu ve bunun gibi bilimsel birçok raporla ortaya konmuştur. Radyasyonla çalışma, ağır ve tehlikeli meslek grubu olarak sınıflandırılmaktadır. Bu sebeple iyonlaştırıcı radyasyonun ulusal doz limitlerinin altında “düşük doz” (low dose) olduğunu söylemek, bilimsel gerçekleri göz önüne alırsak imkânsızdır. Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta’ya göre, hastaya verilen X-ışınları kansere sebep olan etkenlerdir. Bunlar vücutta kalıcı olduğu için vücut tarafından yok edilemezler. Zaten insanlar X-ışınlarına maruz kaldıkları anda kanser olmuyorlar. 30 ya da 40 sene sonra etkileri ortaya çıkıyor.

Ulusal Kanser Haftası ve Sağlık Haftası’nı kutlarken Tam Gün Yasası’nın çıkarılmasıyla birlikte sağlık çalışanlarının çalışma koşullarında yapılan olumsuz bazı düzenlemelere karşı duyarlı olmak, sağlığınıza duyduğunuz saygının bir göstergesidir. Çünkü çalışan sağlığının ve yaşam hakkının tam, etkin, sürdürülebilir bir biçimde korunmadığı bir sistemden hastaların şifa beklemesi adaletli de ahlaki de değildir. Konuya, mevcut sorunları çözmek için geçici tedbirlerle değil, kalıcı çözümlerle hem hastanın hem sağlık çalışanının gözetildiği bir anlayışla yaklaşılması zorunluluktur. Sağlık Haftanız kutlu olsun.

sadik.celik@keyveni.com.tr