İktisat, kıt kaynakları verimli, en uygun şekilde kullanarak toplumsal refahı ençoklama ilmidir. Her ilimde olduğu gibi iktisatta da neden - sonuç ilişkisinin kurulması, olayların neden veya nedenlerinin açıklanması, geçerli öngörülerin yapılması gerekir. Neden - sonuç ilişkisi bilinmeden, açıklayıcı kuram geliştirmeden sağlıklı öngörülerde bulunmak, çözüm olanağı geliştirmek de mümkün olmaz.

İktisatta çoğunlukla faiz, kur, parasal olaylar, yatırım araçları, borsalardaki gelişmeler tartışılmakta, bilgi verilmekte, odaklanılmaktadır. Kaliteli, nitelikli insan gücü azlığı hatta kıtlığı, çoğu sorunun insan davranışlarından, hatalarından kaynaklandığı göz ardı edilmekte; görmezden gelinmektedir. Gerçekte sorunları yaratan, çözümü de engelleyen insan davranışlarıdır. Politikada, bürokraside, iş âleminde, toplumun hemen her kesiminde yaygın gözlenen “hebenneka” tipi, sorunların ana kaynağı olduğu gibi çözümü de engellemektedir.

Hebenneka, akıllı olmadığı halde kendini zeki sanan kişi olarak tanımlanmaktadır. Yazıda hebenneka sıfatı, kendinde olmayan yetenek, beceri, erdem ve artamlara sahip olduğu sanısına, zehabına kapılarak davranan kişi anlamında kullanılmıştır.

Hebenneka, her mevkiye, unvana, konuma kendini yaraşır, liyakatli gören kişidir. Hemen her konuda yeterli bilgisi olduğu sanısıyla açıklamalarda, beyanlarda bulunur; önemsediğinden çeşitli araçlarla geniş kitlelere duyurulmasına ve benimsenmesine özen gösterir.

Hebenneka hangi alan, kurum, örgütte olursa olsun, kendisiyle yeni bir dönemin başladığı kanısıyla hareket eder. Yeni söylemi yanı sıra kendini tanıtmaya, çalışma mekânı, semboller dahil değişiklik yapmaya yönelir; çoğul değil daha çok tekil birinci şahıs adılını kullanır, kişisel gösteriye önem verir.

Hebenneka, bir oruna, konuma geldiğinde, unvan aldığında, yeniden yapılandırma yaftası altında gizli veya açık tasfiyeye girişir; karşı olan veya olabilecek, kendine yarar sağlamayacağını düşündüğü kişileri bir şekilde dışlayarak itaat edecek, övecek, gereken saygıyı gösterecek uyumlu kişilerden oluşan bir ekip kurar. Hebenneka, kişisel ilişkilerde çıkarı etkili güdü olarak gördüğünden, “Quid pro quo” karşılıklı çıkar sağlama yöntemini uygular. Bulunduğu oruna, kişinin konumuna göre sağlanacak çıkar; atama, terfi, akçeli bir görev sağlama, maddi ödül, vekillik, yerel yönetim başkanlığı adaylığı gibi farklı ve çeşitli olabilir.

Hebenneka, faydalı ama küçük çaplı işlerle başarı yerine, yararı, gerçekleştirilmesi kuşkulu, büyük maliyetli projelerle ün kazanmayı yeğler; algı yönetimi yapar.

Hebenneka, doğal olarak başarısızdır. Ancak oluşturduğu çevre, yarar sağladığı kişiler, çıkar bekleyenler tarafından, başarısızlık başarı olarak kamuya sunulur. Hebenneka, orununu, konumunu korumak, sürdürmek için her araçtan yararlanır, her türlü davranışı gösterir. Zaman ve mekân itibarıyla söylem, eylem tutarlılığı gözetmez, beklentilere göre çelişkili ifadelerde bulunur, davranışlar gösterir. Zaman zaman şecaat arz ederken özeleştiri gösterisi yaparken dahi övünerek geçmişi küçümser, yadsır. Ancak bu bağlamda Firdevsi’nin “Akıllı her kişi, özür dileyenin suçu olduğuna inanır” sözü göz ardı edilmemelidir. 

Hebennekanın övünür, övülme beklerken verdiği ödüller, sağladığı çıkarlar toplumda yalakalığın yaygınlaşmasına, meslek haline gelmesine yol açar.

Yöneticiler gerekli niteliklere sahip değillerse ülke, STK, kurum, siyasal örgüt, şirket hangi düzeyde olursa olsun örgütte tersine seleksiyon süreci, iyinin, yeteneklinin dışlanması başlarken örgütte oluşan düzey de yöneticinin düzeyini aşamaz. İyiler, yetenekliler ya dışlanırlar ya da üst yönetimle birlikte olmaktan kaçınırlar.

Kalkınamamanın, oluşan kısırdöngülerin kırılamamasının, tuzaklardan kurtulamamanın, başarılı olamamanın, kuramsal açıklamasının yapılması gerekir. Kuram, olayın nedenlerini ortaya koyduğu gibi alınacak önlemlere, izlenecek politikalara da ışık tutar. 

Ekonomik olayların, denenebileceği, tekrarlanabileceği, sınanabileceği laboratuvar mevcut değildir. Kuram ancak gözlem yapılarak geliştirilebilmektedir. Genel kabul görmese bile sorunların ve çözümün odağında insan öğesi bulunur. Başarıyı sağlayacak etken insandır.