Yasal olarak Cumhurbaşkanlığı kesin aday listesini açıklamak YSK yetkisinde olduğundan, YSK aday listesini açıklayıncaya değin, istekliler aday değil aday adayıdır. Nitekim belli gruplarca desteklendiği açıklanan kişiler, hukuka saygılı olarak kendilerini kamuoyuna cumhurbaşkanlığı aday adayı olarak duyurmaktadır. Sayın Erdoğan da YSK kesin aday listesini açıklayıncaya değin, cumhurbaşkanlığı aday adayıdır. Erdoğan’ın adaylığının anayasal sorununu, YSK’nin gerekçesi ve kesin listeyi açıklaması sonrası tartışmak daha uygun olur.

Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminden amaçlanan parlamenter sisteme geçiş için anayasa değişikliği gerekir. Milletvekili seçimi, TBMM’de üçte iki, en azından anayasa değişikliğini halkoylamasına götürecek çoğunluğun sağlanması önemlidir. 6’lı masadan daha geniş muhalefet blokunun TBMM’de gereken çoğunluğu sağlayacak strateji belirlenmesi öncelikli olmalıdır.

Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turda muhalefet adayı lehine açık farkla sonuçlanması, iktidar değişikliği, TBMM ile uyumlu çalışma için gereklidir. Seçim ikinci tura kaldığında, YSK faktörünün devreye gireceği öngörülmelidir. 2017 anayasa halkoylamasında geçersiz, mühürsüz oyları geçerli sayarak rejim değişikliğini CHS’ye geçişi sağlayan, 31 Mart 2019 İBB seçiminin, aynı zarftan çıkan üç oyu geçerli, bir oyu geçersiz sayarak yenilenmesine karar veren YSK’nin, başabaş giden Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunda ne gibi kararlar alabileceğini de düşünmek, öngörmek gerekir.

Sağcı partilerin iktidarlarını sürdürebilmek için neler yapabileceklerine, 1957 milletvekili seçimi de örnektir. Çoğunluk sisteminin uygulandığı, bir partinin tek bir oy farkı ile ilin tüm milletvekilliğini kazandığı sistemde DP’nin az farkla kazandığı açıklandığı illerde yeniden sayım istendi. Gaziantep’te oyların yeniden sayılması kararlaştırılmışken, adliye binasının ve oyların yanması ile sayım gerçekleştirilemedi. İş uzadığında neler olabileceğine dikkati çekmek için örnekleri anımsatıyorum.

Muhalefetin cumhurbaşkanı adayı, yalnız 6’lı masa değil, daha geniş diğer muhalefet partilerinin, hatta STK’lerin katılımı, anlaşması, özdeşliği ile belirlenmelidir. Geniş, yaygın destek psikolojik üstünlük de sağlar.

Politika, kişisel beklentileri, egoları tatmin, bazı çevrelere hizmet için değil, özveri ile risklerini de göze alarak kamu yararına kamu hizmeti olarak yapılmalıdır. Zaman, mekân, söylem-eylem olarak tutarlılık, ilkeli davranış güveni artırır. Her alanda son derece başarısız iktidara karşı, hâlâ seçim sonucunu etkileyebilecek düzeyde kararsız, oya gitmeyecek, protesto oyu verecek, anketi yanıtlamayan, seçmen kitlesi varlığının davranışları analiz edilerek tepkinin çekimserliğin nedenlerinin açıklaması belirlenecek adaya, izlenecek stratejiye de ışık tutar.