Yakındaki komşuyu yeterince biliyor muyuz? Yoksa Ukrayna uzaktaki komşumuz mu? İsterseniz Ukrayna-Türkiye bağlantılarına göz atalım…
* Ukrayna’da yönetim karşıtı gösterilerin düzenlendiği “Maidan Nezalezhnosti (Bağımsızlık Meydanı)” bazı gazetelerimize “maidan” sözcüğü sanki Rusça bir sözcük gibi yansıyor. Rus alfabesi Kiril ile “maidan” gibi yazılan sözcük, gerçekte dilimize Arapçadan giren “meydan”dır. Latin alfabesi dışındaki dillerdeki sözcükler Türkçeye okunduğu gibi yazılır. Bu sözcük, yöreye Osmanlı’nın hediyesi olan “meydan”dır. “Maidan” gibi yazılması yanlıştır!
Türkçedeki “Hodri meydan” deyimi insanın kendine güvenini anlatır. Yalnızca “Femen kızlarının” öncülük ettiği Kiev’deki “Bağımsızlık Meydanı” değil, Kahire’de “Tahrir Meydanı”, İstanbul’da“Taksim Meydanı” günümüzde “hodri meydan” deyimini Paris’teki Bastille ayaklanmasındaki gibi somutlaştırmıştır.
* Ukrayna’da Kırım Yarımadası’ndaki bazı kentleri İÖ 5. yy’da İzmir odaklı Ege kıyılarımızdaki İon’lar önce koloni olarak kurmuşlardı. Bir anlamda bu yöredeki kimi insanın ataları Ege’mizdendir.
* Rusya, Osmanlı Devleti’ne bağlı Kırım’ı ilhak ettiğinde (1783) Sivastopol kenti kurulmuştu. Sonraları 1850’lerde Kırım Savaşı’nda Osmanlı’ya yardıma gelen ve yaralanan İngiliz askerlerine İstanbul Selimiye Kışlası’nda bakan Florence Nightingale, dünyada “hemşireliğin” kurucusu kabul edildi.
* Ekim 1914’te Osmanlı’yı 1. Dünya Savaşı’na sokan Alman “Goeben (Yavuz)” ve “Bresleau (Midilli)” zırhlıları Sivastopol’u bombalamışlardı.
* Farsça “neşeli” demek olan “hürrem” sözcüğü, Ortadoğu ülkelerinde izlenme rekorları kıran “Muhteşem Süleyman” TV dizisine konu olan, Kanuni Sultan Süleyman’ın eşi Ukraynalı Roksalane’ya, bu ad verilmişti.
* 8 Şubat’ta yapılışının 350. yıldönümü kutlanan İstanbul Yeni Cami’sini yaptıran ve 1. İbrahim’in eşi olan Turhan Hatice Sultan’ın da Ukrayna’dan gelmeden önce adı Nadya idi. Caminin kubbesinde Ortodoks kiliselerinden esinlenilmişti.
* Gemicilerin ünlü “Sivastopol Marşı’nın” ilk bölümü şöyledir:
“Sivastopol önünde yatar gemiler,
Atar da Nizam topunu, yerle gök inler.
Yardımcıdır bize kırklar yediler,
Sılasına kavuşmaz aslan yiğitler,
Aman da kaptan paşa emir ver bize,
Sılada nişanlımız duacı size...”
* Günümüzde ise Sivastopol Osmanlı’dan uzaklaşıp Rus Donanması’nın deniz üssü oldu. 1997’de Ukrayna ile Rusya arasında imzalanan “üs kira” anlaşması 2017’de sona eriyor.
Rusya’nın Karadeniz’deki donanmasının komutanı Amiral İgor Kasatanov, “Sivastopol’daki üsten asla vazgeçmeyeceğiz” dedi ve ekledi: “2017’den sonra 25 yıl daha uzatılacak, ama bu son olmayacak, Rus Donanması sonsuza kadar Sivastopol’da kalacaktır. Rusya’nın Güney sınırının korunmasında çok önemli bir role sahiptir.”
Rus Gizli Servisi’nin bölge başkanlığı ile Askeri İstihbarata Karşı Koyma Hizmetleri de bu üste konuşlanıyor. Rusya’nın güney sınırı neresi? Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü (KAAÖ) üyesi olan Türkiye değil mi?
Ukrayna henüz KAAÖ’ye ve Avrupa Birliği’ne (AB) üye değil, ama KAAÖ’ye aday. Eğer adaylığı üyeliğe dönüşürse, Rusya’nın bu deniz üssü orada kalabilir mi?
Üste 35 savaş gemisi, 11 bin askeri personel var. Anlaşmaya göre Rusya, gemisini 100’e, personeli de 25 bine çıkarabilir.
Rusya’nın Başbakan Yardımcısı Sergey İvanov, BBC’ye “Ukrayna isterse Sivastopol’u boşaltabiliriz!” dedi, ama Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’dan tepki aldı.
Şimdi Moskova-Kiev arasındaki bu temel sorun, yeni kurulacak hükümetin gündeminin en önemli konusunu oluşturacak. Son “Meydan” savaşının yanı sıra Ukrayna’da bir gün içinde 11 Lenin heykelinin yıkılması, gündemin ne denli zorlu olacağının da işaretidir.
* Türkiye’yi ilgilendiren bir başka konu ise Suriye’de “Esad yönetimini” Rusya’nın desteklemesidir. 7 Haziran’da Rus Devlet Başkanı Vladimir Putin, “Akdeniz bölgesinin Rusya’nın birinci derece ulusal çıkar alanı” olduğunu söyledi. Bilindiği gibi Rus Donanması Suriye kıyılarında üsleniyor. Filoya Karadeniz Donanması gemi sağlıyor. Eğer Sivastopol üssü boşaltılacak olursa, Rusya Akdeniz’deki gücünü de yitirmiş olacak!
* Türkiye, Sovyetler’in dağılmasından sonra Ukrayna’yı tanıyan ülkelerin başında geldi. Bereket, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Ukrayna’ya karşı “0 siyasa” izlemedi. 700 Türk işadamının Ukrayna’da 2 milyar dolarlık yatırımı var. Dışsatışımız ise 2.2 milyar dolar. Türk müteahhitleri Kiev havaalanı, bir stadyum, çeşitli karayolu, oteller, fabrikalar yaptılar. Türkcell, 3. iletişim kurumu konumunda. Sultanlarının izindeki erkeklerin çoğunlukta olduğu Türk turistlerinin sayısı 120 bini aşıyor.
Son olaylarda Ukrayna’yı terk eden Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, 9 Ekim’de Ankara’da Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile 20 milyar dolarlık ticareti amaçlayan bir anlaşma imzalamıştı.
* Kuşkusuz “Kiev” denince insanın aklına gelen tavuğun göğüs etinden yapılıp içi doldurulan lezzetli “Kievski” yemeğinin mutfağımıza girdiğini de anımsamakta yarar var!