“Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ilkesini içeren, 1921 tarihli, Türkiye’nin ilk anayasasının kabulünün 100. yıldönümü 20 Ocak Çarşamba günü kutlanacak...

Osmanlı’nın 1876 Anayasası da kullanımda olduğu için 1921 Anayasası ancak 24 maddeyi içermekteydi. “Saltanat ve mutlak monarşi ile bağdaşmayan ulusal egemenlik” ilkesi, Ankara Anayasası’nın temel ve en güçlü yanıydı.

“Yürütme” ve “yasama” (güçler birliği) yetkileri, Türk ulusunun gerçek temsilcisi ve halkının seçtiği “Büyük Millet Meclisi’nde (BMM)” toplanmıştı.

1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda “yargıya” yer verilmemişti. 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu döneminin “uygulaması” incelendiğinde, “kuvvetler birliği” ilkesinden “yargı yetkisinin de BMM’de olduğu” gözlenir. Bu dönemde “İstiklal Mahkemeleri” kurulmuştu. Meclis, mahkemelerin üyelerini, kendi üyeleri arasından seçiyordu.

BMM üyeliği için 2 yılda bir seçim yapılmaktaydı. Seçmen yaşı 18 idi... Hükümetin doğal başkanı, aynı zamanda Meclis’in de başkanıydı.

1921 Anayasası görüşmeleri, Mustafa Kemal’in sunumuyla, 13 Eylül 1920 günü başlamıştı. 18 Eylül’de, metnin niteliği konusunda tartışma yaşanmış, Meclis’in bütünlüğünün dışında bir hükümet programı olamayacağı için anayasa taslağı özel komisyona havale edilmişti.

Komisyon, 18 Kasım’da gerekçeyi de okuyarak taslağı BMM’nin tartışmasına açmıştı.

***

BMM’nin doğuşuna ve ilk anayasanın kabulüne yol açan, tarihsel gelişmeleri ve o günlerin ortamını anımsayalım!

Mustafa Kemal, 22 Haziran 1919’da “Amasya Tamimi’ni (Genelgesini)” yayımladı. Genelgede, Mustafa Kemal, “Vatanın tamamiyeti, milletin istiklali tehlikededir. Hükümet-i merkeziyemiz İtilaf Devletleri’nin tesir ve murakabesi altında mahsur bulunduğundan deruhte ettiği mesuliyetin icabatını ifa edememektedir” diyerek Erzurum’da bir kongre toplanmasını istedi.

Erzurum Kongresi: 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında toplandı. 7 Ağustos 1919’da Kongre Heyeti tarafından bir “Beyanname (bildiri)” yayımlandı. Beyannamede İstanbul Hükümeti’nin görevini yapamadığı takdirde, “Milli Kongre” toplantı halinde değil ise “heyet-i temsiliyenin” geçici bir hükümet kuracağı ilan edildi.

Sivas Kongresi: 4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplandı, bir “beyanname” yayımladı. Bildirinin 9. maddesinde İstanbul Hükümeti’nden “Meclis-i Milliye”nin hemen toplanması isteniyordu. Ayrıca, bir “Heyet-i Temsiliye’nin” kurulması da öngörülmüştü.

***

İstanbul Hükümeti de 7 Ekim 1919 tarihli “İntihab-ı Mebusan Kararnamesi’ni” çıkardı. Aralık 1919’da seçimler yapıldı. Son Osmanlı “Meclis-i Mebusan’ı” 12 Ocak 1920’de toplandı.

16 Mart 1920’de İstanbul işgal edildi. Mustafa Kemal de bir gün sonra “Heyet-i Temsiliye” adına bir genelge yayımlayarak “salâhiyet-i fevkalâdeyi haiz bir meclisi” Ankara’da toplantıya çağırdı.

Damat Ferit Paşa, 11 Nisan 1920’de “Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nı” feshettirdi.

***

İlk BMM, 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplandı. BMM, yaklaşık 9 ay sonra, ilk anayasa olan “Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nu” 20 Ocak 1921’de kabul etti. Böylece “Meclis hükümeti” yöntemi yürürlüğe girdi.

TEŞEKKÜR...

Evde düşme sonucu geçirdiğim kaza nedeniyle Hacettepe Üniversitesi Hastanesi’nde, sağ bacağımdan bir ameliyat geçirdim. Bana bu konuda olağanüstü yardım yapan, aşağıda adları yer alan değerli tıp insanları:

Acil Servis: Dr. Merve DURMUŞ.

Yatışımı düzenleyen: Sağlık Hizmetleri Birimi Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Saniye EKİNCİ, 

Ortopedi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mazhar TOKGÖZOĞLU,

Ortopedi Servisi: Dr. Muhammet Abdülkadir BULUT,

Ameliyat Ekibi:

Anestezi: Dr. Özge ÖZEN,

Ortopedi: Doç. Dr. Güney YILMAZ, Dr. Saygın KAMACI, Dr. Barlas GÖKER, Dr. Ozan TUNCAY, Dr. Melih ORAL

Ve Prof. Dr. Ayşegül TOKATLI, Prof. Dr. Şule Yiğit

ile

4 ay kaldığım Geras Huzurevi Hizmet Sorumlusu Zahide Ak ve tüm yardımcılarına sonsuz teşekkür ederim...

Ayrıca, yazılarım yayımlanmayınca, meraklanıp telefon eden ya da ileti gönderen tüm okurlarıma teşekkürlerimi, saygılarımla sunarım...