Nâzım Hikmet’in Kuvayi Milliye Destanı’ndan başka, Fazıl Hüsnü Dağlarca’dan Cahit Külebi’ye, Ceyhun Atuf Kansu’ya kadar şairlerimizin savaş gerçekliğinden yola çıkarak sürdürdükleri barış arayışı şiirimizin en temel konularından biri olmuştur. Özellikle toplumcu gerçekçi “40 kuşağı”nın II. Dünya Savaşı’na karşı mücadelesinin yapıtları, edebiyatımızın yüz akı değerlerle doludur.

Asım Bezirci’nin Türk Şiirinde Barış seçkisi bu konudaki yapıtları bir araya getiren ilk çalışmadır.

Romanımızda Kurtuluş Savaşımız

Kurtuluş Savaşı eksenindeki evrensel barış arayışıyla ilgili başlıca romanlarımız hakkında Türk Romanında Milli Mücadele (Aytekin Akar), Romanda Milli Mücadele (Ahmet Kıymaz) ve Mürşit Balabanlılar’ın derlediği Türk Romanında Kurtuluş Savaşı’nı söylemek gerekir.

Balabanlılar’ın derlemesinde Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye (Halide Edip Adıvar), Sözde Kızlar, Biz İnsanlar (Peyami Safa), Sodom ve Gomore, Yaban, Ankara (Yakup Kadri Karaosmanoğlu), Dikmen Yıldızı (Aka Gündüz), Yeşil Gece (Reşat Nuri Güntekin), Halas (Mehmet Rauf), Üç İstanbul (Mithat Cemal Kuntay), Esir Şehrin İnsanları, Esir Şehrin Mahpusu, Yorgun Savaşçı (Kemal Tahir), Var Olmak, Hükümet Meydanı, Vatan Tutkusu (İlhan Tarus), Kalpaklılar, Doludizgin (Samim Kocagöz), Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da (Tarık Buğra), Kurtlar Sofrası, Sırtlan Payı, Dersaadette Sabah Ezanları, Allahın Süngüleri: Reis Paşa (Attilâ İlhan), Kutsal İsyan (Hasan İzzettin Dinamo), Sahnenin Dışındakiler (Ahmet Hamdi Tanpınar), Toz Duman İçinde, Vatan Dediler (Talip Apaydın), Yüzbaşı Selahattin’in Romanı (İlhan Selçuk) incelenmektedir.

Bu kitaptaki yazarlardan Dinamo’nun ayrıca Savaş ve Açlar, Ateş Yılları, Kocagöz’ün İzmir’in İçinde, Apaydın’ın Köylüler romanlarını da eklemek gerekir.

Yeni dönemlerde Kurtuluş Savaşı romanları

Kurtuluş Savaşı’ndan yola çıkarak insan dramlarıyla savaşın saçmalığını, anlamsızlığını vurgulayan romanlar daha sonra da eksik olmadı.

Rıfat Ilgaz Halime Kaptan, Turgut Özakman Şu Çılgın Türkler, Hıfzı Topuz Gazi ve Fikriye, Çamlıca’nın Üç Gülü, Devrim Yılları, Erol Toy Yitik Ülkü (3 cilt), Ferzan Gürel İzmir’in İşgalinden Kurtuluşa, Ahmet Yorulmaz Savaşın Çocukları, Şemsettin Ünlü Yukarışehir, Toprak Kurşun Geçirmez, Yüz Uzun Yıl ile savaşı çeşitli yönlerden aktarırken daha sonraki kuşaktan yazarlar da bu konuyla ilgili romanlar sundular.

Genç kuşaklar da yazdılar:

Hidayet Karakuş: Anne Beni Bekleme, Mustafa Yıldırım: Ulus Dağı’na Düşen Ateş, 58 Gün/ Mustafa Kemal ile Filistin’den Anayurdun Dağlarına, Burhan Günel Acının Askerleri, Gülseren Engin Ağlama Smyrna Döneceğim, Smyrna’nın Gözyaşları, Halit Payza İşgal ve İsyan, Çerkes Ethem/ Puslu Hava, Ahmet Zeki Muslu: Mor Cepkenliler, Menderes’in İki Yakası, Ayşe Kulin Veda/ Esir Şehirde Bir Konak, Selma Fındıklı Vardar Rüzgârı, Zeliha Akçagüner: Kalpağı Gül Oyalılar...

Başka savaşlar...

Çeşitli savaşlarla ilgili barış arayışı konusunda Türk Romanında İttihat Terakki (Murat Koç), Türk Romanında İşgal İstanbul’u (Mehmet Töremek), Türk Romanında Mütareke İstanbul’u (Tamer Erdoğan), Türk Roman ve Hikâyesinde İkinci Dünya Savaşı (Alev Sınar) gibi incelemeler var.

Ve romanlarımız:

Necati Cumalı Viran Dağlar, Turgut Özakman Diriliş: Çanakkale 1915, Ayla Kutlu Yedinci Bayrak, Buket Uzuner Gelibolu, Reha Çamuroğlu İsmail, Macit Cevat Vietnam Geçidi, Veysel Dikmen Büyük Ölüler Meydanı, Ayşe Kulin Sevdalinka, Halit Payza Hiroşima’daki Küçük Çocuk Nagasaki’deki Şişman Adam...

Sözün kısası, edebiyatımız barışı hep aradı, hep arıyor.