A. Kadir

1 Mart 1985’te yitirdiğimiz 1940 toplumcu gerçekçi kuşağından A. Kadir (Abdülkadir Meriçboyu), 1938 Harp Okulu Olayı ve Nâzım Hikmet adlı kitabında o yılların siyasal gerçeğini aktardı. Mutlu Olmak Varken’de şiirlerini topladı. “Bugünün Diliyle” Mevlâna, Hayyam, Tevfik Fikret yapıtlarıyla yol açıcı oldu. İlyada ve Odysseia’yı (Azra Erhat’la) çevirdi. Emperyalizme, faşizme, gericiliğe, savaşa karşı dünya şairlerini Dünya Halk ve Demokrasi Şiirleri’nde bir araya getirdi.

Bilge Olgaç

2 Mart 1994’te aramızdan ayrılan yönetmen Bilge Olgaç, filmlerinde toplumsal gerçeklere eğildi. 1970’ten sonra çektiği 33 filmin birkaçı Kerim Korcan’dan Linç, Yılmaz Güney’den Bir Gün Mutlaka, Osman Şahin’den Kaşık Düşmanı, İpekçe ve Gülüşan, Gömlek, Kurşun Adres Sormaz’dır. Feza Sınar, Kameranın Ardındaki Kadın Bilge Olgaç adlı belgeselde onu anlattı.

Mim Uykusuz

Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz’la birlikte çıkardıkları efsane dergi Markopaşa’da toplumsal gerçekçi karikatürün ilk örneklerini veren Mim (Mustafa) Uykusuz, 1950’li yılların sonlarına kadar “Dünyanın en fazla takma adla karikatür yapan insanı” olarak yaşadı. (23 ad) 5 Mart 1983’te dünyaya veda etti. Turhan Selçuk, “O halkının yanında üstün bir mizahçı, üstün bir çizer”di derken Cihan Demirci onun için “Türkiye’de emeğin savunulması anlamında, işçinin emekçinin haklarının savunulması anlamında bayraktarlık yapmış bir karikatürcü” dedi.

Dr. Reşit Galip

Öğrenciliğinden 6 Mart 1934’te yaşamdan ayrılana kadar ulusal kurtuluşçu ve devrimci Dr. Reşit Galip, Milli Eğitim Bakanı olduğu 1933’te Üniversite Reformu’nu gerçekleştirerek İstanbul Üniversitesi’ni kurdu, Andımızın okullarda her gün okutulmasını sağladı. Yener Oruç onu Atatürk’ün Fikir Fedaisi: Dr. Reşit Galip adlı kitabında anlattı.

Çetin Emeç

İstanbul’da 7 Mart 1990’da şoförü Sinan Ercan’la birlikte öldürülen gazeteci Çetin Emeç için Çetin Emeç-Bir Basın Şehidinin Anatomisi (Sadun Tanju) ve Çetin Emeç-Genel Yayın Yönetmeni 1935-1990 adlı iki kitap yayımladı.

Hüseyin Rahmi Gürpınar

Çağdaş edebiyatımızın öncü ve usta yazarı Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864-8 Mart 1944), II. Abdülhamit’in baskı döneminden Cumhuriyetin ilk yıllarına kadarki toplumsal yaşamımızdaki hızlı değişimleri anlamamıza zengin bir kaynak olan romanlarında adaletsizlikle, yoksullukla kıvranan halkı, kadınların çilesini anlattı. Gerçekçi ve doğalcı bir yöntemle, “toplum için sanat” anlayışıyla yazdı. “Hiçbir hükümet, hiçbir memleket, sanatı asaletinden soyup, yalancı şahitlik derecesine indiremez” diyerek sansüre karşı çıktı. Bilgisizliğe, yanlış eğitime, batıl inançlara, din sömürücülüğüne dikkat çekti. Şık Mürebbiye, Metres, Tesadüf, Nimetşinas, Şıpsevdi, Gulyabani, Efsuncu Baba romanları hâlâ güncel.

*

Erdost’a veda

Yoldaşı Halit Çelenk’in yanına uğurladığımız Şekibe Abla’dan sonra Muzaffer İlhan Erdost da toprağımıza humus olmaya gitti. Çok eksildik.

Sol ve Onur Yayınevi’yle, İlhan İlhan’la, kitaplarıyla, direnişiyle örnek bir aydınlatma öncüsü ve solun vicdanı olan Muzaffer Ağabey solu buluşturdu. Vahap Erdoğdu, Nevzat Helvacı, Korkut Boratav, Remzi İnanç, Türkkaya Ataöv, Abdullah Nefes gibi 68 kuşağına öncülük eden kuşakla 68’in delikanlıları anneler babalar, onların çocukları, 78’liler, Geziciler bir aradaydı...

*

Dün açılan ve 8 Mart’a kadar sürecek olan 14. Ankara Kitap Fuarı’nda bugün 14.00’te Bilgi Yayınevi’nde Tonguç’un Romanı; yarın 15.30’da Telgrafhane Yayınları’nda Namık Kemal, Tevfik Fikret, Nâzım Hikmet ve yeni çıkan 40 Kuşağı Şairleri için imza günüm var.