Anayasaya göre idarenin eylem ve işlemleri yargı denetimine tabidir. İdari işlem veya eylemden zarar gören herkes devlet aleyhine maddi ve manevi tazminat davası açmak hakkına sahiptir. İdarenin sorumluluğu kural olarak kusur sorumluluğu olmakla beraber yaşanan depremden sonra artık idarenin sorumluluğu kusursuz sorumluluk ilkeleri doğrultusunda çözümlenmesi gerekir.

Kusur, öznel nitelikli olup daha çok gerçek kişilere yüklenebilen sorumluluğu ifade eder. Kamu tüzel kişisi olan devletin veya kamu tüzel kişilerinin kusurlu olmaları mümkün değildir gibi görünmektedir. Bizim burada anlatmaya çalıştığımız kusur, idarenin değil, idare adına hareket eden kamu görevlilerinin kusurlu eylemidir. Kamu hizmetinin görülmesi sırasında bir zarar doğmuşsa artık burada kimin kusurlu olduğuna bakılmaz. Doğan zararın idare tarafından karşılanması gerekir.

İMAR AFFI

Bunun yanında idare adına hareket eden gerçek kişilerin kişisel kusurlarına göre cezai sorumlulukları da incelenmek, soruşturulmak ve sorumlular hakkında cezai yaptırım uygulanmak zorunludur. Deprem bölgelerinde savcılar binayı yapan yükleniciler hakkında gözaltı kararları vermekte ve yükleniciler tutuklanmaktadır. Peki diğer sorumlular hakkında herhangi bir soruşturma açıldı mı? Belli değil. İmar planlarını hazırlayanlar, imar planlarını onaylayan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, tek imza ile Hatay’ı felaket bölgesi dışına çıkaran cumhurbaşkanı bu felaketin yaşanmasında, binlerce binanın enkaz haline gelmesinde ve binlerce vatandaşımızın ölümünden sorumlu olmayacaklar mı?

Evrensel hukuk ilkelerine göre cezai sorumluluk açısından yükleniciler sorumlular zincirinin son halkasıdır. Bilim adamları Türkiye’nin fay haritasını çıkarmıştır. Fay hatlarının ve ovaların yeri bellidir. Yerleşime asla uygun olmayan ovaları yerleşime açanlar ve buralarda yapılaşmaya izin verenler ilk sorumlulardır.

Türkiye’de birçok kez imar affı çıkarılmıştır. Bu aflardan 6 milyona yakın konut yararlanmıştır. 2018’de çıkarılan imar yasası sonrası kaçak ve riskli yapıların affedilmesi nedeniyle 3 milyona yakın yurttaşın riskte olduğu mimar ve mühendis odalarınca açıklanmıştı. 

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, 31 Mart 2019’daki yerel seçim öncesi gittiği Hatay’da “İmar barışıyla, toplam 205 bin Hataylı vatandaşımızın sorununu çözdük” demişti. Ancak son depremde görüldüğü üzere Hatay’da neredeyse hiçbir bina ayakta kalmadı. İdarenin en tepesinde olan Erdoğan ve AKP iktidarı bu yıkımdan birinci derecede sorumludur.

HUKUK DEVLETİ

Hukuk devletinin temel ilkesi, idarenin bütün eylem ve işlemlerini hukuka uygun olarak yapmasıdır. Yani idarenin hukuka aykırı eylem ve işlemlerden özenle kaçınması gerekir. İdarenin hukuka aykırı eylem ve işlemlerinin dava edilebilir olması, bu eylem ve işlemlerle meydana gelen zararlı sonuçların ortadan kaldırılması yeterli değildir. İdarenin hukuka aykırı eylem ve işlemlerinden zarar görenlerin uğradığı zararların da tazmin edilmesi gerekir. Hukuka saygılı bir idarenin kendi eylem ve işlemlerinden kaynaklanan zararları karşılaması doğal kabul edilmektedir. Bir hukuk devletinde idare, hukuka uygun eylem ve işlemler yapmakla beraber, aynı zamanda, kendi kusurlu ve hatta bazen kusursuz eylem ve işlemleriyle üçüncü kişilere verdiği zararları da karşılamakla yükümlüdür.

AV. EROL TÜRK