Ekonomi politikası uygulamalarında zamanlamanın önemi büyüktür. İstikrar programlarının ilanı ile piyasaların bunları algılaması arasında geçen zaman ne kadar hızlıysa istenen sonuca o kadar çabuk ulaşılır. Tepkilerin spekülatif davranışlara yol açmaması kurumlara duyulan güvene bağlıdır. Zamanla uygulama etkinliği ve güven azalabileceği gibi yaratılan istisnalar, karmaşık süreçler, atılan geri adım veya ertelemeler istikrar programlarının etkisini zayıflatır.

Geciken kararlar ve planlama

Politika araçlarının çeşitliliği önemli olmakla birlikte, bunların birbirleri ile çelişmesi başarıyı gölgeler. Bu nedenle sık sık yeni paket ve program açıklamak yerine ekonomi politikalarını sade, anlaşılabilir ama kara deliksiz hale getirmek önemli. Karşı karşıya olduğumuz ekonomik sorunlarda gecikmiş kararların etkisi şimdi apaçık ortada.

Enflasyonist baskı şiddetlenirken ideolojik kisveye sarmalanmış çıkar odaklı faiz indirimlerinin, Türkiye’ye ne büyük bir maliyetle ve nasıl zaman kaybettirdiğinin hepimiz farkındayız. Türk lirasından yabancı para birimlerine kayış hızlandıkça ulusal para değer yitirme eğilimini hızlandırarak sürdürmekte. Kurları tutmak için Merkez Bankası rezervleri hâlâ kullanılıyor. Kur korumalı mevduat gibi önlemler Hazine’nin yükünü artırıp hesaplamalarda belirsizlik yarattığı için şimdi geri adımlar atılıyor. Ama gecikmenin bedeli çok ağır.

Ucuz kredi çekip dövize kayanlar, ekonomik istikrarı uçurumun kenarına getirdi. Çıkar çarklarının tek bir elden döndürülmesi ile ortaya çıkan zarar seçimlerden sonra gecikmiş bir politika değişimi ile düzeltilmeye çalışılıyor. “Sen yap, ben görmezden geleyim” zorunlu bir kabullenme.

Şimşek ve ekibinin reçetesi ile hasta ekonomi ne zaman düze çıkar? Resmi ve özel faiz makası seri müdahalelerle kapanmaya başlasa bile 2024’ün ilk çeyreği iyileşmenin başlayacağı tarih olarak açıklanıyor ama kesin değil. Kurumsal bir kaynağı olmayan göstermelik bir 12. kalkınma planı var. Bu plan kimin? Şimşek’in Doha’da, New York’ta ve her yerdeki borç arayışı bu planın neresinde?

Ekonomik istikrara jeopolitik tuzağı

Türkiye yine kundaklanmış yangınların ortasında. Bu siyasete daha da otoriterleşme bahanesi, gecikmiş politika önlemlerine ise soluklanma fırsatı olsa bile ekonomik istikrara yeni bir tuzak. Yabancı sermaye ve borç bulmak şimdi daha da zor ve pahalı olacak. Daralan uluslararası ticaret ve yükselen enerji fiyatlarının daha da körükleyeceği maliyet enflasyonu zaten gerçekçi olmayan hedefleri iyice şaşırtacak. Filistin-İsrailİran-Lübnan-Suriye, taraf olunmaması gereken yangın alanları. Türkiye, Hamasİsrail savaşına, insani yardım dışında asla asker veya silah göndermek gibi tarihi bir hataya düşmemeli.

İnsani yardım, artık adeta bir “halk ikamesi” ne dönüşen yeni göç ve mülteci kabulüne savrulmamalı. Ama en önemlisi başta TCMB olmak üzere tüm ekonomi bürokrasisi sıkılaştırmayı durgunluk riskine rağmen sürdürmeye devam etmeli ki sınır ötesinde çıkan yangın, mutfağa daha fazla sirayet etmesin. Siyasetin günübirlik kaprisine terkedilen ekonomik istikrar politikalarının yeniden kurumsallaşması, şimdi yeniden en önemli hedef olmalı. Yaşamakta olduğumuz hukuk-siyaset krizi bu sürece sirayet etmemeli.

PROF. DR. SEMA KALAYCIOĞLU