30 Ağustos 2021’de Etimesgut’ta Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay ve kuvvet komutanlıkları karargâhlarını bir arada barındıracak Ayyıldız Projesi’nin temeli atıldı. 

FETÖ’nün hain darbe girişimi bahane edilerek 31 Temmuz 2016 tarihli, 669 sayılı kanun hükmünde kararnameyle (KHK) Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) önemli darbeler vurulmuştur. Bu darbelerden biri, silahlı kuvvetlerin komuta yapısının anayasaya aykırı olarak bozulmasıdır. 

669 sayılı KHK’nin 36. maddesi şöyledir: “Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları Milli Savunma Bakanı’na bağlıdır. Bu kanuna aykırı olmayan ve diğer kanunlarla Genelkurmay Başkanlığı’na verilen görev ve yetkilere ilişkin hükümler saklıdır. Cumhurbaşkanı, Başbakan gerekli gördüklerinde Kuvvet Komutanları ile bağlılarından doğrudan bilgi alabilir ve bunlara doğrudan emir verebilir. Verilen emir herhangi bir makamdan onay alınmaksızın derhal yerine getirilir.” 

Bu düzenleme anayasaya aykırıdır. Anayasanın 117. maddesi “Genelkurmay Başkanı silahlı kuvvetlerin komutanı olup savaşta başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir” demektedir. Anayasaya göre barışta, silahlı kuvvetlerin komutanı Milli Savunma Bakanı değil, Genelkurmay Başkanı’dır. Hulusi Akar’ın Milli Savunma Bakanı olmasından sonra Genelkurmay Başkanlığı ve kuvvet komutanlıkları etkisizleştirilmiştir. Bakan; yanına komutanları alarak birlikleri denetlemekte, harekâtları yönetmekte, özel üniformasını giyip komutan gibi davranmaktadır. 

SORULAR 

İsmet İnönü’nün, Fevzi Çakmak’ın makamında oturan, fakat kuvvetlere komuta edemeyen Genelkurmay Başkanı, anayasada kendisine verilen yetki ve sorumluluktan nasıl feragat edebilmektedir?

Barışta kuvvetlere komuta edemeyen, kuvvet geliştirme, planlama faaliyetlerinde etkili olamayan, birlikleri denetleyemeyen, personeli tanıyamayan Genelkurmay Başkanı, savaşta başkomutanlık görevini nasıl yerine getirebilecektir?

KHK; “Cumhurbaşkanı kuvvet komutanlarına ve bağlılarına emir verebilir, bu emir herhangi bir makamdan emir almaksızın derhal yerine getirilir” demektedir. Bu durumda askerliğin temel kuralı olan emir komuta birliği prensibi ve hiyerarşi bozulmuş olmayacak mıdır? Genelkurmay Başkanı bunu nasıl kabullenmektedir?

Mevcut bakan, asker kökenlidir. Yarın askerliğini hiç yapmamış veya kısa dönem yapmış sivil kökenli bir politikacı, Milli Savunma Bakanı olursa kuvvetleri nasıl yönetebilecektir? 

Kuvvet komutanlıkları, Milli Savunma Bakanı’na bağlanmış, Genelkurmay Başkanı bağlanmamıştır. Emir komuta zinciri niçin koparılmıştır?

Hiç kimse veya organ, kaynağını anayasadan almayan bir devlet yetkisini kullanamaz. Milli Savunma Bakanı, kaynağını anayasadan almayan hatta anayasaya aykırı olan emir komuta yetkisini nasıl kullanmaktadır?

669 sayılı KHK, OHAL döneminde çıkarılmıştır. OHAL kararnameleri, olağanüstü halin icapları kapsamını aşamaz. Olağanüstü hali gerektiren ortamın düzeltilmesi maksadıyla çıkarılabilir. Etkileri, olağanüstü hal sonrasında da sürecek kalıcı düzenlemeler KHK ile değil, kanunla yapılır. Bu konuda Anayasa Mahkemesi kararları bağlayıcıdır. 669 sayılı KHK hukuken sorunludur.

Genelkurmay ve kuvvet komutanlıkları karargâhları halen birbirlerine yürüyüş mesafesindedir. MSB ve Genelkurmay karargâhları bitişik binalardadır. Günümüzün iletişim olanakları dikkate alındığında, yakın ve eşgüdümlü çalışmalarına engel bir yerleşim yoktur. Bu karargâhlar Etimesgut’a taşınırsa mevcut binalar ne olacak? 

SONUÇLAR 

Emir komuta sistemindeki düzenleme ve buna uygun Pentagon benzeri altyapı inşası ABD sistemine özenilerek yapılmaktadır. ABD ordusu, ABD’nin emperyalist çıkarlarına göre örgütlenmiştir. Asli görevi yurdunu savunmak olan Türk ordusunun komuta yapısı, ABD’ye benzetilemez. 

Ayyıldız Projesi, KHK ile bozulan komuta yapısındaki sakatlığı kalıcı hale getirmeye yöneliktir. Askerliğin temel kurallarına da anayasaya da aykırıdır. Komutada belirsizlik askerlikteki en önemli hatadır. Harp tarihi bunun acı örnekleriyle doludur. Ulusal güvenliği ilgilendiren bu konu, siyasal ve toplumsal muhalefet tarafından ele alınmalı, emir komuta ilişikleri bozulmamalıdır. 

DR. CİHANGİR DUMANLI