Hayal kırıklığı ve aldatmacalarla dolu bir zam hikâyesi daha. Açlık sınırının altındaki maaşlarıyla yaşamaya mahkûm edilen emekliler büyük bir geçim sıkıntısının içinde.

2023/Temmuz dönemi itibarıyla, SSK ve Bağ-Kur emeklileri için yüzde 19.77, memur emeklileri için yüzde 17.55 zam oranları belli olduktan sonra, en düşük memur maaşını 22 bin liraya çıkaran kanun teklifi Meclis’te görüşülmeye başlanmıştı. Görüşmeler devam ederken Sayın Devlet Bahçeli’nin grup toplantısında 8 bin 77 liralık seyyanen zammın tüm emeklilere verilmesi gerektiğine ilişkin açıklaması, emeklilerde heyecan yarattı. Bahçeli’nin Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan ile görüştüğü halde, emekli aylık artışlarıyla ilgili bir açıklamanın yapılmaması ise hayal kırıklığı yarattı. Emeklininde seyyanen zam beklentisi gerçekleşmedi. Kanun teklifinde yapılan değişiklikle tüm emekliler için aylık artış oranı yüzde 25 belirlenerek Meclis’te kabul edildi.

Emekli maaşına yapılan zamların, yüksek enflasyon nedeniyle geçim sıkıntısı içinde yaşam mücadelesi veren emekliler için yeterli olduğunu söylemek asla mümkün değil. Bu durumu bazı verilerle gösterelim. 

Türk-İş tarafından 2023/Haziran dönemi açlık sınırı 10 bin 373 lira,  yoksulluk sınırı ise 33 bin 789 lira olarak açıklandı.

Asgari ücret 1 Temmuz 2023 itibarıyla 11 bin 402 TL oldu. Asgari ücretteki artış oranı bir önceki döneme göre yüzde 34 oldu.

En düşük memur maaşı Meclis’ten geçen kanun teklifiyle 22 bin TL’ye yükseltildi. En düşük memur maaşındaki artış ise yüzde 85 oldu.

Buna karşın en düşük emekli maaşı 7 bin 500 TL olarak kaldı. Bu miktarda herhangi bir değişiklik yapılmadı. 

Emekli maaşları hem asgari ücretin hem açlık sınırının hem de yoksulluk sınırının altında kaldı. 

SSK VE BAĞ-KUR ARTIŞLARI

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) internet sayfasında yer alan verilere göre 2023/Nisan ayında aylık alan SSK emekli ve hak sahibi sayısı 9 milyon 074 bin 849, Bağ-Kur emekli ve hak sahibi sayısı ise 2 milyon 750 bin 517. 

SSK ve Bağ-Kur emekli ve hak sahiplerinin aylıkları yüzde 25 oranında artırıldı. Yine SSK ve Bağ-Kur emeklileri için 2023/Nisan ödeme dönemine kadar 5 bin 500 TL olarak uygulanan alt sınır aylığı,  7 bin 500 TL’ye yükseltilmişti. Yani 7 bin 500 TL’nin altındaki emekli aylıkları bu tutar üzerinden ödeniyor. Yapılan yüzde 25 artış, SSK ve Bağ-Kur sigortalılarının kendi gerçek aylıklarına uygulanacak. Ve bulunan tutar 7 bin 500 TL olan alt sınır aylığı ile karşılaştırılacak ve hangisi yüksek ise o miktar üzerinden ödeme yapılacak. Gerçek aylıkları yüzde 25 oranında artırıldığı halde, aylık miktarı 7 bin 500 TL’nin altında kalan emekliler, yine 7 bin 500 TL üzerinden aylık alacak. 

Diğer taraftan, 2008/Ekim öncesi bağlanan en düşük emekli maaşının 2023/Ocak ödeme döneminde ek ödeme dahil miktarı 6 bin 93 TL iken bu aylık tutarı 2023/Temmuz’da yüzde 25 artışla 7 bin 615 TL’ye yükseldi. Bu tutar alt sınır aylığı olan 7 bin 500 liranın üstünde. Yani 2008/Ekim öncesi emekli olanların aylıkları kesinlikle 7 bin 500 TL üstünde olacak. Ancak asıl sıkıntı 2008/Ekim sonrası bağlanan aylıklarda. Aynı tarih itibarıyla yürürlüğe giren 5510 sayılı yasa ile aylık hesaplama sistemi değiştirilmiş ve aylık miktarını düşürücü etkiler bu sistemle getirilmişti. Dolayısıyla, 2008/Ekim sonrası asgari kazançlar üzerinden çalışarak emekli olanların aylıkları yeni getirilen aylık hesaplama sistemi nedeniyle düşmeye başladı. Hatta 2023/Temmuz dönemi itibarıyla sistemde ödenen en düşük SSK ve Bağ-Kur aylıklarının 3 bin-3 bin 500 TL bandında olduğu biliniyor. Alt sınır aylığı 7 bin 500 TL olarak belirlendiğinde, bu miktarın altında aylık alan kişi sayısının yaklaşık 9 milyon olduğu açıklanmıştı.  Son yüzde 25 zamdan sonra bu sayının 5-5.5 milyon civarında olduğu biliniyor. Yani yaklaşık 5 milyon SSK ve Bağ-Kur emeklisi son zamdan sonra yine 7 bin 500 TL aylık almaya devam edecek.

EMEKLİ MEMUR AYLIKLARI

SGK verilerine göre, 2023/nisanda aylık alan emekli memur ve hak sahibi sayısı 2 milyon 430 bin 300. Memur emekli maaşının artırılmasında, SSK ve Bağ-Kur emeklisinde olduğu gibi son altı aylık enflasyon oranı doğrudan kullanılmıyor. 

25/8/2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 yıllarını kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmede; memur ve memur emeklilerinin aylıklarında; 2023/Temmuz döneminde yüzde 6 artış yapılacak ve sözleşme zammının yanında 2023 yılı ilk altı aylık enflasyon oranının yüzde 8’ini geçen kısmı da bu orana eklenecek idi. 2023/Ocak-Temmuz dönemi enflasyon oranı yüde 19.77 oldu.  Buna göre, hesaplanan memur emekli aylığı zammının 1.1977/1.08x1.06 =17.55 =) yüzde 17.55 olması gerekiyordu. Ancak Meclis’te görüşülen kanun teklifinde önergeyle yapılan değişiklikle bu oran yüzde 25’e yükseltildi. Yani emekli memurun maaşı yüzde 25 oranında artırılacak. 

Tablo 1: Unvanlara Göre Çalışan Memurların Görev Aylığı ile  Emekli Memur Aylıkları

ÇALIŞAN MEMUR MAAŞI

SGK 2023/Nisan ayı verilerine göre aktif memur sayısı 3 milyon 401 bin 981. İlk defa aylık artışlarında emekli ve çalışan memur ayrımı yapıldı. Kamu işçilerinin aylıklarına yapılan artışlar sonrasında en düşük devlet memurunun maaşı,  kamu işçisinin aylığının altında  kalmıştı. Bu durum memurlarda büyük rahatsızlık yaratmış ve seçim arifesinde iktidar tarafından en düşük memur maaşının 22 bin liraya yükseltileceğine ilişkin seçim vaadi oluşmuştu. Düzenlenen kanun teklifiyle çalışan memurlara önce toplu sözleşme ve enflasyon farkı olmak üzere  yüzde 17.55 oranında artış yapılması ve tüm memurlara 15965 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan 8 bin 77 TL ilave ödeme yapılması öngörüldü. Peki bu ne anlama geliyor? 

• 8 bin 77 TL ilave ödeme, memurların aylık miktarını belirleyen kriterlerde yapılan değişikle olmadığından, aylık hesabını değiştirmedi. Sadece ilave olarak verilen seyyanen bir zam. Dolayısıyla bu ödeme ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan veya mali ve sosyal hakların tespitinde esas alınan aylık, ücret, zam, tazminat, ödenek, döner sermaye ödemesi, ikramiye ve diğer herhangi bir ödeme unsurunun hesabında dikkate alınmayacak.
• 8 bin 77 TL ilave ödeme emekli ikramiyesine, emekli aylığına ve bundan sonra yapılacak memur maaş zamlarına yansıtılmayacak. Memur aylıklarına  2024/Ocak ayında artış verilirken, memurların 2023/Temmuz ayında yüzde 17.55 artırılan aylıkları esas alınacak ve yeni artışlar bu miktara uygulanacak. Yani aylık artışında 8 bin 77  TL ilave ödeme tutarı dikkate alınmayacak.
• En düşük çalışan memur maaşı 22 bin liraya yükseltildi ancak, bu miktarın içinde eş ve 2 çocuk parası var. Yani evli olmayan veya iki çocuğu olmayan memurun maaşı en az 22 bin lira olmayacak.

Tablo 2: Unvanlara Göre Çalışan Memur Görev Aylıkları