SON zamanlarda Türkiye Cumhuriyeti’nin devlet yapısında ve o yapının işleyişinde açıkça görülmeyen birtakım sinsi çözülmeler hissediliyor; izlemek isteyip zahmetine katlananlarca tabii. Yoksa, “Bizden sonrası kıyamet” diyenler için hava hoş. Ama arkalarında bıraktıkları ülke ve halk adına bu konu mutlaka konuşulmalı.

Çözülme, sanılanın aksine, devlet yapısında büyük önem taşıyan yasama-yürütme ilişkileri alanında değil. Çağdaş sorunlarla baş etme zorunluluğunun yürütme gücüne ağırlık kazandırmasıyla klasik parlamenter sistemlerde yaşanan siyasal yetersizlikler bizde çok yaşanmadı. Devlet başkanlığı makamının başta Mustafa Kemal sayesinde kazandığı neredeyse “karizmatik” denebilecek ağırlık, Meclis hükümeti sisteminde olduğu gibi ondan sonraki dönemde de yürütmenin yasamaya esir düşmeden rahatça iş görmesini sağlamışa benziyor. Bu bakımdan, yürürlükteki parti ve seçim sistemlerinin yardımıyla, “yarı başkanlık” sisteminde bile pek sık görülmeyen bir yürütme-yasama uyumu var.

Böyle bir rahatlık varken, kimlerin durup dururken AKP liderinin aklına “başkanlık sistemi” düşüncesini soktuğunu araştırmak pek eğlenceli ve öğretici olabilir. Parti lideri ne istedi de Meclis yapmadı? Yahut Meclis’teki çoğunluk ne yapmaya kalkıştı da cumhurbaşkanı engelledi?

Çözülme, aslında iyi işlemesi gereken bu mekanizmada değil, onunla hukuk kavramı arasındadır. Bilgisizlik, hukukun siyasal mekanizmayı “tıkır tıkır” işlemekten alıkoyan bir etken sayılmasına yol açtı. Oysa yürütme kararlarına karşı mahkemelere gidişler, dava açışlar, siyasal sistem tıkır tıkır değil tam tersine takır tukur işlediği zaman olmaktaydı. Ama hukuku kendi yanlış işleri önünde engel sayanların çıkardıkları şamata hukukçuları çabuk sindirdi ve kompleksli yaptı. Tam da en cesur olmaları ve ses çıkarmaları gereken durumlarda.

Politika, vaktiyle o şamataya yandaş çıkıp yargıya çullanmanın vebalini taşımaktadır. Kendi gücünü ulusal iradenin sınırsız belirtisi sayarak hukuktan boşanmak politikaya mutluluk getirmedi. Hukuktan çözülen yönetimlerin bekârlık maceraları pek parlak olmuyor ve ünlerini karartıyor.

Başka birçok çözülme daha var ama hepsi bu temel çözülmenin sonucudur ve aynı bağ yeniden bağlanmadıkça tarihteki birçok örnek gibi bu düzen de çeşitli çözülmelerle batacaktır. Er ya da geç.