Nâzım Hikmet Haftası’ndayız.

Bu yıl doğumunun 120. yıldönümü kutlanan evrensel şairimiz Nâzım Hikmet, 3 Haziran 1963’te Moskova’da yaşamını yitirdiğinde henüz 61 yaşındaydı ve tüm dünya onu umudun, sevdanın, barışın, vicdanın şairi olarak tanıyordu. 

Geçen süre içinde Türkçe de onunla birlikte dünyada iz bıraktı. 

Bu iz, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi çalışanlarından Meryem İdiler, Filiz Ekingen, Flores Mamondi ve Zeliha Günday tarafından 2013 yılında hazırlanan Nâzım Hikmet Bibliyografyasına göre, Nâzım Hikmet’in tüm eserleri; Türkçede yayımlanan kitapları, yabancı dillere çevrilmiş eserleri, hakkında yazılmış Türkçe ve yabancı dillerdeki kitapları, makaleleri ve tezleri içeren 1832 eserden oluşmaktadır. Tek tek eser olarak ise 1202 eserdir. Bu bibliyografya her yıl merkezce ve gönüllü öğrenci gruplarınca güncellenerek sanal ortama aktarılıyor, Boğaziçi Üniversitesi Kültür ve Sanat Araştırma Merkezi web sitesinde yer alıyor.

Nâzım Hikmet, yaşamının 12 yılını cezaevi duvarları arasında özgürlükten yoksun olarak geçirdi, ama şiirleri cezaevi duvarlarını delerek, dünyanın dört bir yanında onlarca dile çevrilerek milyonların kalbinde, belleğinde yaşadı, efsaneleşti. Barış ödülleri verildi. Adına dernekler, vakıflar kuruldu. Heykelleri dikildi. Şiirlerinden besteler, oratoryalar, filmler, tiyatrolar yapıldı.

Özgürlüğüne kavuştuktan sonra da 12 yılı memleket özlemiyle sürgünde geçti. Bu özlemini dizelere döktü.

Yazdık Nâzım Nâzım diye…

Nâzım Hikmet’in kendi yaşam ve şiir yolculuğu, hem şairleri poetika yönünden, hem de insanları toplumsal ve siyasal yaşam yönünden etkiledi, kitaplara konu oldu. Arkadaşı Vâlâ Nurettin Bu Dünyadan Nâzım Geçti; Zekeriya Sertel Mavi Gözlü Dev; Balaban Şair Baba ve Damdakiler adlı kitaplarıyla Asım Bezirci ve Kemal Sülker başta olmak üzere birçok yazar Nâzım Hikmet incelemeleriyle anılarını, bilgilerini paylaştılar.

Müjdat Gezen-Savaş Dinçel Çizgilerle Nâzım Hikmet; Zühtü Bayar ile Günel Altıntaş ise yerli ve yabancı şairlerin yazdığı şiirleri Yazdık Nâzım Nâzım Diye adlı kitabı bir demet gül yerine sundular.

Son yıllarda çıkan birkaç kitabı da anımsayalım. Örneğin onu Paris’te tanıyan kültürümüzün önde gelen isimlerinden Hıfzı Topuz, yaşamöyküsünü Hava Kurşun Gibi Ağır romanında anlattı. Gazeteci Orhan Karaveli de Nâzım Hikmet’i Moskova’da ziyaret etti, Tanıdığım Nâzım Hikmet’i; Ataol Behramoğlu Nâzım’a Bir Güz Çelengi-Tabu ve Efsane kitabını yazdı. Salgında ansızın yitirdiğimiz gazeteci Emin Karaca‘nın kitaplarından biri de Nâzım Hikmet’in Aşkları’ydı. Nedim Gürsel Dünya Şairi Nâzım Hikmet adlı incelemesini doğumunun 100. yıldönümünde yayımladı. Göksel Aymaz’ın incelemesi Bir Ulu Irmak adıyla kitaplaştı. Dr. Tuncay Özverim; Nâzım, Vera, İstanbul ve ben... adıyla fantastik bir yolculuk olarak gidip dönemediği Almanya’nın Dortmund kentinde İstanbul hasretiyle ve Nâzım Hikmet hayranlığıyla kaleme aldı.

Karikatürcüler Derneği-Yenimahalle Belediyesi Nâzım Hikmet Karikatür Albümü, Nilüfer Belediyesi ile İş Bankası Kültür Yayınları; Nâzımı Yazanlar, Küçükçekmece Belediyesi de geçen yıl doğumunun 119. yılında M. Melih Güneş’in Nâzım Hikmet’in Ellerinin İzinde adlı özel basımlı bir yapıtı armağan ettiler. 

Nâzım Hikmet’in yolculuğu M. Melih Güneş’in kitabına son satır olarak ondan aldığı dizeyle “Rüzgâr kanatlı atlılar gibi geçti hayat” biçiminde geçti...

Nâzım Hikmet, Türk şiirinde yaptığı devrimle şiirimizi çağdaşlaştırdı, edebiyat tarihimizdeki saygın, benzersiz yerini olağanüstü yaratıcılığı, yeteneği ve direnciyle kazandı. Türkiye’nin evrensel sesi ve gururuydu...

Dünyanın en azaplı, ama bir o kadar da onurlu yolculuğunu yaptı. İyi ki yaptı, dünya onunla daha özgür, daha dirençli, daha vicdanlı oldu.