“Human/insan” sözcüğünden türetilmiş “hümanizm” kavramı, insanı en yüksek değer olarak kabul etmek demektir.

Kavramı, insan sevgisi olarak da özetleyebiliriz.

Sözü dolaştırmayı sevmediğim için, insanın en yüksek değer olarak kabul edilmesi, onun başka canlı ya da cansız her şey üzerinde aklına eseni yapmaya hakkı olduğu anlamına gelmediğini hemen belirteyim.

Hümanizm öncelikle bir ahlak kuramıdır.

Kuşkuculuğu meslek edinmişlerin “ahlak” nedir diye sormaya hazırlandıklarını görür gibiyim.

Yanıtım her türlü metafizikten uzak, kısa, net ve gerçekçi olacak: Ahlak, kendine, yakınlarına, sevdiklerine yapılmasını istemeyeceğin şeyleri başkasına yapmamaktır.

Bir adım daha atayım: Eğer bu şeylerin başkalarına yapılmasını da hoş görmüyor ve hatta bunun yapılmasına engel olmaya çalışıyorsan ahlaklı (hümanist) olmaya daha da yakınlaşmışsın demektir.

Hümanizm merhamet (acıma) duygusudur. Hiçbir karşılık beklemeksizin iyilik yapma, muhtaç durumda olana yardım etme isteğidir.

Daha da uzatılabilecek bütün bunlara karşın “Nedir hümanizm” diye soracak olanlara söyleyecek pek bir sözüm olamaz.

Böyleleri çok güç durumda kaldıklarında, bir başka insanın (ya da canlının) yardımına gereksinim duyduklarında, bunu belki kendiliğinden anlayacaklardır.

Günümüzde hümanizm, insanlığın en çok gereksinimi olan şeydir. Her gün, her an türlüsüne tanık olduğunuz canavarlıkların başlıca nedeni, hümanist kültür yokluğu ya da eksiliğidir.

***

Yurtseverlik, insanın ait olduğu kültüre, coğrafyaya sevgisi, bağlılığıdır.

İnternette, “Marksist tutum” gibi çok iddialı başlıklı bir sitede şu cahilce sözleri okudum: “Yurtseverlik milliyetçiliğin daha şirin bir kılıfta sunuluşudur. Genellikle milliyetçiliğe sol ya da ilerici bir kılıf bulmaya çalışanlar, yurtseverlik kavramını kullanırlar.”

Doğru değil. Bütün ülkelerde bütün tarihlerdeki devrimler, yurtseverlik örnekleriyle dolup taşar. Bu cahilce sözlerin sahipleri, bir zahmet, savaş konulu Rus-Sovyet edebiyatını, Fransız direniş şiirini okusunlar.

Milliyetçilik, kendi milletini başka milletlerin üstünde görme eğilimindedir.

Yurtseverlikte böyle bir üstünlük duygusunun zerresi yoktur.

Tam tersine, yurtsever kişi, yurdunu eksikleriyle de sever.

Bu eksiklerin giderilmesi için çaba harcar.

***

Sosyalizm, çok özet olarak insanlar ve ülkeler arasında eşitlik demektir.

Haksızlığa, sömürüye, adaletsizliğe karşı olmak; eşitlik, adalet, özgürlük ve bağımsızlık için savaşım vermektir.

Bu üç kavramın; biri olmazsa öteki olamayacak ya da eksik kalacak hümanizm, yurtseverlik ve sosyalizm kavramlarının birlikteliği ise benim için, insanlık tarihinde geçilmiş nice acılı süreçler sonrasında, bilinçli insanın ulaştığı aşamanın adıdır. 

Olması gereken ise bütün bir insanlığın bu aşamaya ulaşabilmesidir.