PENCERE

İLHAN SELÇUK

Üçkâğıt

Eskiden mahalle köşelerinde şemsiye üzerine üçkâğıt açan açıkgözler vardı:

- Bul karayı, al parayı!..

Aymazlığa düşüp de açıkgözün kumpasına girdin mi ütülmekten kurtulamazdın.

“Mürteci-bölücü-mandacı ortaklığı” bugün ilginç bir üçkâğıt açıyor:

“- Cumhuriyet mi, demokrasi mi?..”

Birkaç gün önce iyi niyetinden kuşku duymadığım bir tanıdık bu soruyu bana yöneltti.

Şaşırdım:

- Ne demek bu?..

Yanıtladı:

- Bildiğin gibi her cumhuriyet demokrasi değildir, ama Avrupa’da çoğu krallık demokrasidir. Türkiye’de ikisinden birini yeğlemek zorunda kalırsan hangisini seçersin: Cumhuriyeti mi, demokrasiyi mi?..

*

Cumhuriyet ile demokrasi birbirine zıt iki kavram değil, özdeştir. Cumhuriyet adını taşıyan çoğu ülkede demokrasi olmadığı doğrudur; ama devletlerin adlarına bakarak bir kural ya da kuram çıkarmak doğru değildir.

Kuzey Kore’nin resmi adı nedir?..

“Kuzey Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti!..”

Peki, Kuzey Kore demokrasi mi?.. Değil!.. Cumhuriyet mi?.. Kuşkulu!.. Kim İl Sung’un oğlu babasının yerine iktidara oturtuldu, değil mi!..

Eskiden ‘Habeşistan’ dediğimiz ülkede kurulu devletin resmi adı: “Sosyalist Etyopya!..”

Diktatör Hüseyin Saddam’ın başında bulunduğu devletin resmi adı:

“Irak Demokratik Cumhuriyeti!..”

Sen şimdi Bağdat’ta yaşayan bir Iraklıdan seçim yapmasını istersen ne olacak:

- Demokrasi mi, cumhuriyet mi?..

Iraklı:

- İkisinin de adı var, sanı yok bizde...

*

Dominik Cumhuriyeti, Danimarka Krallığı, Cibuti Cumhuriyeti, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, İran İslam Cumhuriyeti, Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti ne anlamlar taşıyorlar?..

Sözcüklerle gargara yaparak kavram karmaşası yaratmak bir üçkâğıttır; kişinin adı Zeki’dir, kendisi aptal olur; Sakine Hanım’ın ille serin kanlı olması mı gerek?..

İngiltere’de ve Suudi Arabistan’da devletin başında kral oturuyor; birisi demokrasiyle yönetiliyor, öteki şeriatçılığı yaşam biçimine dönüştürüyor. İran İslam Cumhuriyeti’nde yaşayan kişi, çağdaş uygarlığın anladığı ölçülerle ‘yurttaş’ değil, bir ümmetin üyesi sayılmıyor mu?..

Sorumuz neydi:

“- Cumhuriyet mi, demokrasi mi?..”

Yanıt:

- Elinin körü!..

Türkiye tarihinde büyük demokratik atılım, 23 Nisan 1920’de açılan Büyük Millet Meclisi’nde. “Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur” ilkesinin benimsenmesiyle başladı; 1923 Cumhuriyeti’yle “milli demokratik devrim” hayata geçirildi.

Cumhuriyet ile demokrasi özdeştir; “Cumhuriyet mi, demokrasi mi” sorusu yanlıştır.

Doğrusu şudur:

- Demokrasi mi, diktatörlük mü?..

- Cumhuriyet mi, padişahlık mı?..

(12. 04. 1998 tarihli yazısıdır)