Hukukçular ‘RTÜK modeli’ne karşı
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün siyasi parti liderleriyle yaptığı görüşmeler sonrasında Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun yapısının bir anayasa değişikliği ile düzenlenmesi fikri gündeme geldi. Muhalefetin ilk koşulu AKP’nin Meclis gündemine getirdiği HSYK kanun teklifinin çekilmesiydi. Başbakan Erdoğan dün grup konuşmasında anayasa değişikliği halinde teklifi Genel Kurul’a indirmeyeceklerini açıkladı.
Erdoğan AKP’nin anayasa değişikliği için masaya getirmeye hazırlandığı teklifi de açıkladı: ‘RTÜK modeli’. Nedir bu? Siyasi partilerin Meclis’teki sandalye oranlarına göre HSYK’de temsil edilmesi anlamına geliyor.

Amaç kamu yararı değil
Erdoğan’ın bu önerisini Türkiye’nin önde gelen hukukçularına sorduk. Eski YÖK Başkanı ve eski Galatasaray Üniversitesi Rektörü Erdoğan Teziç önceki gün CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile HSYK düzenlemesi konusunda bir araya gelen hukukçular arasındaydı. Orada ilk söylediği söz şuydu:
“Hükümetin HSYK konsundaki çalışması kamu yararını değil iktidar partisinin siyasi kazancını gözetiyor.”
Dün Erdoğan’ın “HSYK için RTÜK modeli” önerisi üzerine aradığımızda yine aynı mercekten bakarak yaklaştı:
“Adli kolluk yönetmeliği ve Meclis’e getirdikleri HSYK kanun teklifinde olduğu gibi bu anayasa teklifinin de özünde ‘kamu yararı’ yok. Siyasi çıkar var. Başbakan partisinin çıkarını koruyacak model arıyor. HSYK’ye RTÜK modeli getirmek siyasete yelken açmak olur ki bu beni korkutuyor. Hukuk devleti içinde hepimizi rahatsız edecek bir modeldir bu.”

Yargıya siyaset bulaşır
Önerideki temel sakıncaları Teziç şöyle sıraladı:
“1. Çoğunluk idaresine prim veriyor. Bir parti güç oranına göre HSYK’de belirleyici oluyor. Parti HSYK’si doğuyor
2. Yargıya siyaset bulaşır. RTÜK’te olduğu gibi üyeler parti kontenjanından seçileceği için ‘O partili, bu partili yargıç’ ya da ‘Benim seçtiğim hâkim, senin seçtiğin hâkim’ gibi bir düzen ortaya çıkar.

Vazgeçilmez öncelik ‘bağımsızlık’ olmalı
Peki ideal bir model nasıl olmalı?
“Vazgeçilmez öncelik kurulacak yapının tam anlamıyla bağımsızlığını ve hâkim teminatını sağlamaktır. Bunun için ne yapılmalı:
1. Adalet Bakanı ve müsteşarı bu kurulda yer almamalı. Katılacaksa da oy ve yönetim hakkı olmamalı.
2. İlle parlamento seçecekse bu vasıflı bir çoğunlukla yapılmalı. Örneğin Meclis’in beşte dört ya da dörte üç çoğunluğu ile olabilir. 550 üyeli Meclis’te 410-450 oy demektir bu ki, bırakın tek partiyi, iki hatta üç partinin uzlaşmasıyla ancak sağlanabilir.”
Teziç’in son sözü şu: “HSYK’yi siyasi amaçla değiştirmek isteyen Başbakan Erdoğan ve AKP’nin bu ilkelere ‘evet’ demesi hiç kolay gözükmüyor.”

Rona Aybay: Art niyetli
Görüştüğümüz ikinci isim ise Türkiye’nin yetiştirdiği önde gelen uluslararası yargıçlar arasında yer alan Prof .Rona Aybay. Prof. Aybay da, Başbakan’ın HSYK için önerdiği ‘RTÜK modeli’ne mesafeli yaklaşıyor:
“Uygulamaya girmesi halinde sıkıntı yaratacak, art niyetli bir öneri. Oraya parti etiketiyle üye olacak kişilerin her hareketi, verecekleri her karar onları seçen partiye atfedilecektir. Oysa AİHM içtihatlarına da yerleşen bir temel ilke var. Yüksek yargı organlarının ve üyelerinin sadece bağımsız ve tarafsız olması yetmiyor. Kamuoyunda da bunun böyle olduğu inancının yerleşmiş olması gerekiyor. Seçilecek bu üyeler, son derece dürüst ve namuslu kişiler dahi olsalar, seçim subjektif yapılacağından hiçbir zaman objektif algılanmayacaklardır. Daima bir gölge altında kalacaklar.”
Aybay da Teziç gibi ideal HSYK modelinin mutlaka yargı bağımsızlığı ve hâkim teminatı ilkelerini güvence altına alması gerektiğine işaret etti. O da Adalet Bakanı ve müsteşarının bulunmayacağı, ağırlığını Yüksek Yargının seçeceği hâkimler ve savcılar için iki ayrı kurul önerisinde bulundu.

Teklifteki gizli tuzak
Bu arada Prof Aybay, Meclis gündemindeki HSYK teklifiyle ilgili kamuoyunu pek bilmediği önemli bir sakıncaya da işaret etti:
“Yeni HSYK kanunu geçer ve Resmi Gazete’de yayımlanırsa günümüzdeki HSYK yasası hemen yürürlükten kalkacak; Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı dahi yürürlükten kalkmış yasayı geri getirmeyecektir. Bir ‘hukuki boşluk’ doğacak ve Anayasa Mahkemesi ister istemez verdiği iptal kararının yürürlüğe girmesini erteleyecektir. İktidar partisi de yasa boşluğunu dolduracak yeni düzenlemeyi çıkarmayı uzattıkça uzatacaktır. Sonuç olarak, yeni HSYK teklifi yasalaşırsa, iptal bile edilse dahi o yasa ile daha çok uzun zaman yaşamak zorunda kalacağız. İşte bu yüzden yasanın çıkması mutlaka engellenmelidir.”

YARSAV: Nitelikli oyla seçilmeli
Yürürlükteki HSYK için referandumda ‘hayır’ diyen, Meclis’teki teklife de karşı çıkan Yargıçlar ve Savcılar Birliği (YARSAV), anayasa değişikliği yapılmasını isteyenlerin başında geliyor. Erdoğan’ın ‘RTÜK modeli’ önerisine onların bakışını Başkan Murat Arslan ortaya koydu:
“Hükümetin önce kanun sonra da anayasa değişikliğine gitmesinin ardında, ‘cemaatin kontrolündeki HSYK’nin AKP kontrolüne geçirecek model arayışı’ yatıyor. ‘RTÜK modeli’ bize göre en son tercih edilecek modeldir. Ama yine de cemaat kontrolündeki bugünkü yapıdan görece daha çoğulcu bir yapının ortaya çıkmasını sağlayabilir. İlle de Meclis’ten seçilecekse bunun basit çoğunluk (yüzde 50) yerine nitelikli oyla (üçte iki, dörtte üç, ya da beşte dört) seçilmesi için bastırmamız gerekir.”
YARSAV’ın ideal HSYK modelindeki öncelikleri ise şunlar:
“- Adalet Bakanı ve müsteşarı yer almamalı
- Yargı mensupları arasından yapılacak seçimde çarşaf liste yerine herkese sadece bir kişiye oy verme hakkı tanıyan bir seçim sistemi kurulmalı
- Meclis’in seçeceği isimler yargı camiası dışından olmalı.”