Geçen hafta Köy Enstitüleri üzerine KEÇEV, YKKED, İHTBV, KAVEG gibi kuruluşlar, Eğitim-İş, Eğitim Sen gibi eğitim sendikaları, ADD, ÇYDD ve çeşitli kültür kurumları, belediyeler, dergiler, okuma grupları ve sol partilerce yüzlerce sanal toplantı gerçekleştirildi. 

17 Nisan günü yalnızca Cumhuriyet’te beş yazı yayımlandı.

Köy Enstitüleri ve onu bir halk hareketi olarak var edenlerle ilgili kitapların sayısı 500’ü geçti. Bu konuda onlarca akademik tez hazırlandı.

17 Nisan Bayramı; 19 Mayıs, 30 Ağustos, 29 Ekim, 1 Mayıs, 8 Mart ve dün kutladığımız Ulusal Egemenlik Bayramı gibi unutulmayan günlerimiz arasında yerini aldı.

ÇÖZÜM ARAYIŞI

Sıkıştırılmış, kurtuluş çaresi arayan toplumumuzda akla Köy Enstitülerinin gelmesi boşuna değil.

Yaşamımıza 1940’ların armağanı ve tümüyle bize özgü bir kurum olan Köy Enstitüleri, o yıllarda dünyanın ilgisini çeken devrimci bir toplumsal atılımdı. Yurtseverlerin, devrimcilerin, solun; bilim, barış, emek, özgürlük, eşitlik, kardeşlik, çağdaşlık, laiklik, aydınlanma arayışıydı. 

Uğur Mumcu’nun “Kuvayı Milliye’den sonra, toplumun en önemli sivil örgütlenme modeli... vazgeçilmez kurum” dediği Köy Enstitüleri, dünyaya örnek olması bir yana, ülkemizde gündemden hiç düşmedi. 

İşlevsizleştirilip 1954’te kapatılmasından sonra da gündemden düşmedi, çünkü kurucusu Tonguç’un hayali gerçekleşmiş ve Köy Enstitülüler, kendilerini var eden bu kurumdan öğrendiklerini hayata geçirmeyi başarmıştı. 

ÖRGÜTLENME BİLİNCİ

Köy Enstitülü öğretmenler, 1949’da Ege Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği’ni, 1953’te Göller Bölgesi Köy Öğretmenleri Derneği’ni kurarak, Demet dergisini çıkararak öğrendikleri ilk dersin örgütlü olma bilinci ve baskıya boyun eğmemek, susmamak olduğunu gösterdi. 

1960’larda yaratılan TÖS efsanesi, Köy Enstitülü öğretmenlerin eğitim alanının örgütlenmesindeki katkıları ve bu örgütlenme bilincinin sonraki serüveni bir başka yazının konusu.

Ortak düşlerimizin birleştirici birikimi ve kapsamıyla Köy Enstitülerinin akılla eli buluşturan felsefesini ve yöntemini kavradıktan sonraki sorumluluğumuz; tarihsel sürecinden dersler çıkarıp onu program haline getirerek günümüzdeki eğitime nasıl uygulanacağı ve bugünkü tıkanıklığa nasıl çare olabileceği konusunda çözüm arayışları geliştirmek olmalıdır.

KÖY ENSTİTÜLERİYLE İLGİLİ TEMEL KİTAPLARDAN BİRKAÇI

Eğitim Yoluyla Canlandırılacak Köy (İsmail Hakkı Tonguç), Bir Eğitim Devrimcisi: İsmail Hakkı Tonguç (Engin Tonguç), Piramidin Tabanı: Köy Enstitüleri ve Tonguç (Hürrem Arman), Dipten Gelen Ses (Süleyman Edip Balkır), Tonguç’un Kitapları (Ceyhun Atuf Kansu), Köy Enstitülü Delikanlı ve Unutulmaz Köy Enstitüleri (Fakir Baykurt), Köy Enstitüsü Yılları (Talip Apaydın), Köy Enstitüleri ve Ötesi (Mahmut Makal), Tonguç ve Enstitüleri (Pakize Türkoğlu), Özgürleşme Eylemi: Köy Enstitüleri (Mehmet Başaran), Öksüz Yamalığı: Köy Enstitüleri (Mustafa Ekmekçi), Köy Enstitüleri: “Antigone’den Mızraklı İlmühal’e” (Yalçın Kaya), Köy Enstitüsü Sistemi (Niyazi Altunya), Köy Enstitülerinin Meclis Süreci (Mustafa Gazalcı), Hasan-Âli Yücel Sempozyumu (YKKED), Hasan Âli Yücel/ Aydınlanma Devrimcisi (Alev Coşkun), Hasan-Âli Yücel ve Türk Kültür Reformu (Mustafa Çıkar), Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü (1-Abdullah Özkucur, 2-Dr. Niyazi Altunya-Ali Kınacı), Köy Enstitüleri Sempozyumu (Kastamonu Üni.), İsmail Hakkı Tonguç Sempozyumu (YKKED), Anadolu Rönesansı (Alper Akçam), Anadolu’da Aydınlanma Ateşini Yakanlar (Erdal Atıcı), benim Büyük Oğul Efsanesi Tonguç’un Romanı...

***

68’in yayıncı delikanlısı Abdullah Nefes de sonsuzlukta...