Temmuz 2022’de Türkiye ve Birleşmiş Milletler’in Karadeniz’de güvenli bir deniz tahıl koridoru açılmasına ilişkin anlaşmaya aracılık etmesinin ardından, Temmuz 2023’te Rusya bu anlaşmadan çekildi. Ukrayna limanlarının Ruslar tarafından bombalanmasından sonra Kiev’deki yetkililer, komşu ülkeler üzerinden alternatif ihracat yolları bulmak zorunda kaldı. Bu ülkelerde tahılın bollaşması fiyatlarda düşüşe yol açtığı için çiftçilerini haklı olarak rahatsız etti.

SATIŞLARA BLOKE

AB içinde, Ukrayna’dan tahıl ithalatı yasağının 15 Eylül’den sonra uzatılmasını talep eden üye devletlerden (Polonya, Romanya, Macaristan, Bulgaristan ve Slovakya) oluşan bir koalisyon var. Bu devletlerin, Ukrayna’dan iç pazarlarda tahıl satışını bloke etmelerine ve diğer faydalanıcı devletlere ihracat için transit geçiş yapmalarına izin veriliyor. Bulgaristan bu koalisyondan çekilerek Ukrayna’dan tahıl ithalatına yeşil ışık yaktı.

Polonya, Macaristan ve Slovakya yasağı sürdürme kararı aldı. Ukrayna ise bu ülkeleri Dünya Ticaret Örgütü’nde dava etmeye karar verdi. Ukraynalıların görüşüne göre bunlar “gülünç kısıtlamalar”dır. 18 Eylül’de Romanya da Ukrayna’dan tahıl ithalatı yasağını uzattığını duyurdu. Brüksel yetkilileri her zamanki gibi bu devletlerin kararlarına son derece diplomatik bir tepki göstererek onlardan yasak yerine tahıl ticaretine “yapıcı bir şekilde katılmalarını” istedi.

Dört Avrupa ülkesi, tahıl üreticilerini korumak ve iç politikada rahat hareket edebilmek için bu tür yöntemlere başvurmak zorunda kaldı. Örneğin, ekim seçimlerinde Polonya’daki iktidar partisi, çoğunlukla tarımsal faaliyetlerle uğraşan kırsal bölgelerdeki halkın desteğine ihtiyaci var. Ukrayna ise karşılık olarak Polonya’dan meyve ve sebze ithalatına ilişkin anlaşmayı gözden geçireceğini söyledi. “Moskova’nın savunucusu” olarak görülen Macaristan, sadece tahılın değil, bal ve etin de aralarında bulunduğu 25 Ukrayna ürününün ithalatını yasakladı. Ukraynalı yetkililer, Macaristan’ın kararını “siyasi bir açıklama” olarak yorumladılar.

Ukrayna, Rusya’dan sonra Avrupa’nın en büyük tahıl üreticisidir. Savaştan önce ihracatının yüzde 90’ını Karadeniz limanları üzerinden yapıyordu. Şu anda Ukrayna’nın tahıl ihracatının yaklaşık yüzde 60’ı AB’nin oluşturduğu “Dayanışma Koridorları” üzerinden gerçekleşiyor. Ancak karadan ihracat rotaları lojistik olarak daha maliyetli olmaktadır. Çünkü Ukrayna’nın Sovyetler Birliği’nden devraldığı ray sistemi Avrupa’nın diğer ülkelerinin ray sistemiyle uyumlu olmadığı için yükleme ve boşaltma işlemleri maliyeti çok artırmaktadır. 

ULUSLARARASI ÇIKARLAR

Ukrayna’dan ürün ithalatı yasağının uzatılmasını talep eden ülkeler listesinde, savaşı ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini kınayan ülkeler yer alıyor, ulusal ekonomik ve siyasi çıkarlar uluslararası çıkarların önüne geçiyor. Bu nedenle Avrupa Birliği’nin Ukrayna’ya yardım amacıyla başlattığı “Dayanışma Koridorları” artık pek dayanışmacı görünmüyor. Bu konuda Avrupa Birliği bir sınavdan geçiyor. Ukrayna’ya komşu devletler arasında siyasi çıkar çatışmalarına tanık oluyoruz. Ukrayna’dan tahıl ihracatı, Ukrayna’nın kendi ekonomisi ve küresel gıda güvenliğinin sağlanması açısından hayati önem taşıyor. Gün geçtikçe ekonomisi zayıflayan bir ülkenin ihracat yapmama lüksü yoktur. 

DR. VİOLETA STRATAN İLBASMIŞ

GAZETECİ, ARAŞTIRMACI