Prof. Dr. İbrahim Ortaş

Çukurova Üniversitesi

Her sabah işe giderken ve iş dönüşü karşılaştığımız trafik sorunu, sağlam bir planlama ve zaman ayarlaması yapılarak örneğin toplu taşıma araçlarının ücretsiz olması ile çok önemli maddi ve ekolojik kazanım sağlayacaktır. 

Çağımız kent yaşamının Ciddi Sorunu Trafik Yoğunluğu, tarihte hiç olmadığı kadar kırsaldan kentlere göçün yaşandığı ve bazı mega kentlerin 20 milyonu aşan nüfuslarının en ciddi sorunu. Tokyo, Pekin, Yeni Delhi, Mumbai, İstanbul, Londra, New York, Mexico City gibi görme şansına sahip olduğum kentlerin sabah işe gidiş saatleri birçok insanın kâbusudur. Yaşadığımız iki milyonluk Adana’da kentinin trafik sorunu aynı şekilde sabah işe gidiş ve akşam iş dönüşü yaşadığımız sorunlar ve oluşan stresin her geçen gün ağırlaştığını görüyoruz. Türkiye’de toplamda 2020 yılı itibarıyla 23 milyon 245 bin 409 araç var. Ortalama her ay Türkiye’de 85-95 bin arası araç trafiğe giriş yapmaktadır. Adana’da ise her ay 1500-1900 arası araç trafiğe girmektedir. Bu arada kentler alınan göçler ile genişlemekte, kente ulaşılan yollar ve genişlikleri aynı kalmakta, buna karşın toplu taşımacılık imkânları maalesef istenilen ölçüde değildir. 

Yaşam alanları daralıyor

Dünya nüfusunun 7.8 milyar olması ve ülkemizde her yıl ortalama 1.2 ile 1.3 milyon bebeğin doğduğu, nüfusumuzun 84 milyona ulaşması yabancılar ile birlikte 90 milyona ulaşması gıda ve barınma problemi ile birlikte kara ulaşım problemi de oluşturmakta bu sebepten dolayı doğa ve yaşam üzerinde baskı oluşturmaktadır. Dünyada ve ülkemizde artan nüfus, artan araç sayıları diğer taraftan araçlardan atmosfere salınan sera gazlarının yarattığı kirlilik zorunlu olarak bazı ciddi önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Tabii bunun için ülke çapında ciddi bir planlama yapılıp bu planlamaya geçilmesi gerekir. 

Trafik sorunu gittikçe artmakta ve bu haliyle de içinden çıkılamaz bir durum yaratmaktadır. Öneri olarak sabah saatlerinde işe gitme saatleri ve akşam iş dönüşü saatlerinde toplu taşıma araçları ücretsiz olabilir. Bu durumda çoğu insan tek tek araca binmek yerine toplu taşıma araçlarını kullanabilir. Ayrıca bazı kurumların çalışma saatlerinde esneklik yaratılabilir. Örneğin okul saatlerinin yarım saat erken veya geç başlatılması ile önemli derecede trafikte rahatlama sağlayabilir.

Avrupa’nın 600 bin nüfuslu Lüksemburg ülkesinde toplu taşıma ücretsiz oldu. Dünyada ilgi ile karşılanan uygulamanın dayandığı temel felsefe önemli ve diğer ülkelere yeni çözüm yolları üretmeleri için de ilham kaynağı olabilir.

Lüksemburg’da ki toplu taşıma hizmetleri yalnızca yerel halk değil aynı zamanda turistler için de ücretsiz. Her yıl 1,2 milyon turistin ziyaret ettiği Lüksemburg milli geliri ile Avrupa’nın saygın ülkesi konumundadır. 600 bin nüfusun yanında her gün 400 bin kişinin komşu ülkelerden ziyaret ettiği ve çalışmak için geldiği başkente trafik sorununu çözmek için alınan karar çok yaratıcı bir yaklaşım. Avrupa Birliği (AB) içinde kişi başına en fazla otomobilin düştüğü Lüksemburg, beklenileceği gibi artan nüfus ve motorlu araç sayısının yarattığı sorunları önlemek amacıyla aldığı ücretsiz toplu taşıma kararının birçok yönden olumlu etkisinin olacağına inanmaktayım. 

Öğrencilere ve çalışanlara ücretsiz olmalı

Ülkemiz gibi geçmişte öngörü ile planlaması yapılmamış ve artan araç sayısı sonucu sabahakşam ciddi trafik sorunu yaşayan ülkeler için toplu taşımanın ücretsiz olması son derece önemlidir. Hafta sonları kent merkezlerine ihtiyaç gidermek için giden sürücülerin araçlarını park edecek yer bulamaması, ara sokaklardan araçlarla geçilememesi sorunu günden güne artmaktadır. 

Geçmişte ziyaret ettiğim Ohio ve Florida üniversiteleri gibi 50 küsur bin öğrencili üniversitelerde öğrencilerin üniversiteye taşınması ücretsiz. Aksi halde kişi başına araç sahipliğinin olduğu Amerika’da herkesin araba ile üniversiteye girdiğini düşünürsek her taraf kaosa döner. Ülkemiz için bereket ki öğrencilerimizin çoğunluğunun araç sahibi olmaması şimdilik üniversite üzerinde ciddi bir etki yaratmamaktadır. 2010 yılında uzun süreliğine kaldığım Ohio Üniversitesi’nin kendi ürettikleri çevre dostu, hidrojen yakıtı ile çalışan ve şoförlüğünü de öğrencilerin ücret karşılığı yürüttükleri otobüsler ile üniversite mensuplarını ücretsiz taşıyorlardı. 2019 yılında Moskova Üniversitesi’nde katıldığım bir konferans süresince öğrencilerin ve hocaların toplu taşıma araçları kullandıklarını gördük. Sorduğumda hocalar her tarafta kolayca toplu taşıma araçları ile kısa sürede üniversiteye ulaştıklarını belirtmişlerdi. Ülkemizde öğrencilerin özelliklede üniversite öğrencileri ve öğretim elemanları ve de çalışanlar içinde toplu taşıma en azından belirli saatlerde ücretsiz olabilir. Böylece binlerce insan toplu taşıma araçlarına yönlendirilebilir. 

Toplu taşıma zorunlu

Ülkenin sağlıklı geleceği, insanın çalışma verimliliği ve mutluluğu için toplu taşıma planlaması önemli bir olaydır. Her sabah işe giderken ve her akşam iş dönüşü karşılaştığımız trafik sorunu, sağlam bir planlama yapılması ve zaman ayarlaması yapılarak örneğin toplu taşıma araçlarının ücretsiz olması ile çok önemli maddi ve ekolojik kazanım sağlayacaktır. Böylece kentlerdeki çok başlı taşıma ve çevre kirliliği de kısmen ortadan kaldırılmış olur. Toplu taşıma ile edinilecek maddi kazanımın yapılacak harcamalardan fazla olacağını düşünüyorum. Lüksemburg’daki uygulamanın darısı başımıza diyelim.