Türkiye’de yapılan koalisyonlar pek çok açıdan değerlendirilmiştir. Bu yazıda koalisyonların seçim sonuçlarına etkisi değerlendirilecektir. Analiz sonuçlarına göre, Türkiye’de kurulan koalisyonların, koalisyon sonrası genel seçim sonuçlarına yaptığı etki ifade edilecektir.

Türkiye’de çok partili dönemde kurulan koalisyonlar genel olarak incelendiğinde; çok partili dönemde 13 koalisyon hükümeti kurulmuş ve bu sürede toplam 11 genel seçim yapılmıştır.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Doğruyol Partisi (DYP) beş (5), Adalet Partisi dört (4), Milli Selamet Partisi (MSP) üç (3), Bağımsızlar 2, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Anavatan Partisi (ANAP) iki (2), Yeni Türkiye Partisi (YTP), Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP), Refah Partisi (RP), Demokratik Sol Parti (DSP), Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP), Demokrat Türkiye Partisi (DTP) ise bir (1) kere koalisyon ortağı olmuştur.
Koalisyonların sonucunda yapılan genel seçim sonuçlarına göre oy değişimlerine bakıldığında; 1946 yılında çok partili siyasal hayata geçilmesinden günümüze kadar geçen 69 yılın 16’sı koalisyonla yönetilmiştir. Diğer 53 yıla tek parti yönetimi hâkim olmuştur.

Ortalama 15 ay!
Koalisyonlar 9 kere iki parti arasında kurulurken, 4 kere ikiden fazla parti arasında kurulmuştur. En uzun 29 ay en kısa 4 ay, ortalama ise 15 ay sürmüştür. 3 kere koalisyonun tüm ortakları sağ partiler iken, 9 kere sağ ve sol partiler birlikte koalisyon kurmuş, 1 kere CHP ile bağımsızlar koalisyon kurmuştur.
En uzun koalisyon süreleri sağ ve sol partilerin birlikte kurduğu koalisyonlar olmuştur. Türkiye, 16 koalisyon yılının 12 yılı sağ ve sol partilerin koalisyonu ile sadece 2 yılı sağ partilerin kurduğu koalisyonlarla yönetilmiştir.
Koalisyonun büyük ortağı 8 defa sağ parti olurken, 4 defa sol parti olmuştur. Büyük ortakta, sol partilerde oy artışı 1977’de en yüksek yüzde 8,1 iken, CHP’nin 1977’deki 41,4 oyu ile 1981’de kapatılması nedeni ile oy kaybı tespit edilememekle birlikte, en düşük ise 1965’te yüzde 1.3’dür.
Sağ partilerde en yüksek oy artışı 1977’de yüzde 7,1 iken en yüksek oy kaybı 1995’de yüzde 7,8 1999’da yüzde 6 puan arasındadır.
Büyük ortakta sol partinin daha fazla oy kaybettiği görülmektedir.

Koalisyon ortakları
İkili koalisyonlarda, koalisyonun küçük ortağı 4 kere sol parti olurken, 8 kere sağ parti olmuştur. Sol partilerin oy kaybı en yüksek 1995’te yüzde 10,1 iken sağ partilerin oy kaybı en yüksek 1999’da yüzde 7,2’dir. Dolayısıyla küçük ortaklarda sol partiler daha fazla oy kaybetmiştir. Sağ partilerde ikili koalisyonda küçük ortak olmak AP’ye 1965’de yüzde 18,1 oy artışı getirmiştir. İkiden fazla parti ile kurulan çok partili koalisyonlarda, ikinci büyük parti 3 kere sol, 1 kere sağ parti olmuş, sağ parti en yüksek 1965’te yüzde 11,8 oy kaybederken, sol parti 1999’da yüzde 7,6 oy artırmıştır.
Üçüncü büyük ortak hep sağ parti olmuş ve en az 1977’de yüzde 3,4 en çok yüzde 10 oy kaybetmiştir.
Dördüncü büyük ortak ise bir kere sağ, bir kere sol parti olmuş ve ikisi de oylarını 1965’te yüzde 2,4, 1977’de yüzde 3 puan arttırmıştır.
Bu analizden de görüldüğü gibi büyük ve küçük ortaklar genelde sağ partilerden oluşmuş. Koalisyonun büyük ortağı çoğunlukla sağ partiler olmuştur.
Büyük ortakta da küçük ortakta da sol partiler daha fazla oy kaybetmiş, üçüncü partiler ise sağ parti oy kaybederken sol parti arttırmıştır.
Toplamda ortalamalara da bakıldığında, sağ partiler de sol partiler de koalisyonlar sonucunda oy kaybetmiştir.
Sağ partiler ortalama yüzde 2,5 puan oy kaybederken, sol partiler ise ortalama yüzde 2,2 kaybetmiştir.
Koalisyonlar sonucunda sağ partilerin daha fazla oy kaybettiği görülmektedir. Koalisyonlar çoğunlukla sağ ve sol partilerle ve ikili olarak kurulmuş ve sağ ve sol partilerin birlikte kurduğu koalisyonlar daha uzun sürmüştür.  

Filiz Aydın Koç İstatistikçi-Seçim Analisti