Bugün, bağımsızlığın ilanının üzerinden geçen hemen hemen otuz yıllık bir süre sonra Kazakistan’ın uluslararası toplumda eşit haklara ve olgun devlet özelliklerine sahip itibarlı bir ülke olduğunu emin bir şekilde ve gururla söyleyebiliriz.

Ülkenin böyle başarılı seviyeye ulaşmasındaki kilit rol, bağımsızlık yıllarında gerçekleşen tüm değişimlere temel teşkil eden Kazakistan Cumhuriyeti Anayasası’dır.

Kazakistan’ın anayasal kimliğinin ana yapıları, ülkenin başlangıç noktaları ile evrimin ilkel ve temel yönleri 30 Ağustos 1995 tarihinde düzenlenip sonucunda anayasanın kabul edildiği referandumda belirlenmiştir.

Geçen yirmi beş yıl zarfında anayasal biçimin Kazakistan modeli oluştu ve tasdik edildi. Bu modelin temelini anayasaya özenli yaklaşım, anayasanın istikrarı ile dinamikliğini sağlama oluşturdu.

Anayasal sürecin son aşamasında siyaset her zaman bir kenara itilir ve yasa taslağı ihtisaslı hukuk uzmanlarınca hazırlanır. Siyasetin hukuka karışmaması, akabinde gelecekte nitelikli anayasal yasanın yürürlüğe girmesinin güvencesi rolünü Kazakistan Cumhurbaşkanı üstlenmiştir.

ANAYASAL BİLİNÇ

Anayasal sürece daima yabancı bilim insanları ile ihtisaslı uluslararası ve yabancı kuruluşlar dahil olur.

10 Mart 2017 tarihli “Kazakistan Cumhuriyeti Anayasası’na Eklemeler ve Değişiklikler Getirme Yasası”yla ilgili Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu’nun görüşü istenmiştir. Anayasal hukukun önde gelen profesyonellerini bir araya getiren ihtisaslı kurum, söz konusu yasa taslağı başta olmak üzere Kazakistan’ın anayasal evrimi hakkında son derece olumlu görüş belirtmiştir.

Anayasa kurulu, bu yıl hukuki siyaset alanında bireyin ve toplumun yaşam kalitesini yükseltmeye, yasanın üstünlüğü çerçevesinde devletçiliği pekiştirmeye yardımcı olacak program nitelikli bir belge hazırlama önerisinde bulundu.

Kazakistan Cumhurbaşkanı’nın seçim öncesi platformu ile halka sesleniş mesajında belirtilenleri hayata geçirme kapsamında ülkede anayasacılığı pekiştirme çalışmaları devam etmektedir.

DEVLET YÖNETİM ANLAYIŞI

Devlet yönetiminin formülü: Güçlü ve yetkili cumhurbaşkanı - etkili ve fiil ehliyetine sahip parlamento - halka karşı sorumluluk üstlenen hükümet.

Ülkede yaşanan ve görüşülen süreçlerle meselelerin tümü, açık ve net anayasal ve hukuki niteliğe sahip olup anayasanın yapıcı potansiyelini gerçekleştirmeyle sıkı ilişkilidir.

Kazakistan Cumhurbaşkanı tarafından kurulan “Ulusal Toplumsal Güven Kurulu”, güncel sorunlarla ilgili sistemli önlemler hazırlamakta. Bu önlemler devlet ve toplum yaşamını demokratikleşmeye yönelik önlemlerdir. Bu konuda barışçıl toplantılar organize etme ve düzenleme kurallarına, muhalefet faaliyetlerine ilişkin yasal belgelerdeki ilerlemeleri, siyasi partilerin kurulması için istenen vatandaş sayısının iki kat azaltılması, partilerin seçim listelerinde yüzde 30’luk kadın ve genç kotası mecburiyetinin getirilmesi, iftiralar için uygulanan cezaların azaltılması gibi net adımlar atıldı.

Bu tür gelişmeler toplumun günümüzün taleplerine uygun bir biçimde yavaş yavaş yeniden oluşması açısından çok önemlidir.

ÖRNEK TAVIR

Bu yıl dünya emsalsiz bir tehlike ile karşı karşıya kalmıştır. Yeni tip koronavirüs (COVID-19) tüm devletleri sarstı. Uluslar-arası toplum zor bir dönemden geçmekte ve büyük sorun için çözüm yolları aramakta. Bu sorun, anayasanın bireylerin özgürlüğü ile haklarına, devlet faaliyetlerinin biçim ve hedeflerine ilişkin pek çok hükmünü olumsuz etkilemiştir.

Kazakistan dahil pek çok ülkenin koronavirüs salgınına karşı mücadele çalışmalarının temelini, anayasanın yüksek değer olarak kıymetlendirdiği birey, bireyin yaşamı, haklar ve özgürlüklerle ilgili talepleri oluşturmakadır. Devlet, sosyal yükümlülüklerini yerine getirmekte, salgının durumuna göre vatandaşların işlerini aksatmayacak şekilde önlemler almaya çalışmakta.

Anayasa kurulunun asıl görevi, yasanın üstünlüğünü ve anayasanın kullanımını sağlamadır. Geçen 25 yılda anayasaya getirilen eklemelerle, değişikliklerle, anayasal ve diğer yasalar aracılığı ile anayasa kurulunun konumu pekişti ve yetkisi genişledi.

2017’de Kazakistan Cumhurbaşkanı, bireyin ve vatandaşın hak ve özgürlüğünü koruma; milli güvenliği, devletin egemenliği ile bütünlüğünü sağlama adına anayasa kurulundan yürürlüğe giren yasa veya diğer yasal belgelerin anayasaya uygunluğunu değerlendirme talebinde bulunma hakkına sahip oldu.

Anayasanın 71. maddesinin 1. bendine göre devletin eski başkanları hayatlarının sonuna kadar anayasa kuruluna üye olurlar. Buna istinaden kendi istekleriyle görevini devreden devlet başkanı, Kazakistan Cumhuriyeti’nin kurucu Cumhurbaşkanı Elbaşı(Nursultan Nazarbayev), anayasa kuruluna üye olmuştur.   

AMAÇ GÜÇLÜ HUKUK DEVLETİ

Bu yıl Kazakistan Cumhuriyeti Anayasası’nın 25. yıldönümünü kutlamaktayız. Söz konusu önemli yıl vesilesiyle ulusal etkinlikler planı kabul edildi. Planın tek amacı, anayasanın toplumdaki itibarını yükseltmek, potansiyelini açmak, doğrudan etkili olmasını sağlamak, ülkede güçlü hukuki devleti oluşturmaya devam etmektir.

Dünyanın önde gelen anayasa uzmanlarının katılımlarıyla salgının neden olduğu yeni tehditler dahil anayasanın çağdaş dünyadaki potansiyelini hayata geçirmeyle ilgili hayati meseleler tahlil edilecek.

Kazakistan Anayasası, yirmi beş yıl zarfında etkinliğini gösterip önemli sosyal, ekonomik, siyasi ve diğer yeni oluşumlara temel teşkil etti. Ülkede yapılan anayasal reformların neticeleri göz önünde bulundurulacak olursa anayasanın halihazırdaki potansiyeli, onun, ülkenin hızlı bir şekilde gelişmesine hizmet edeceğini göstermektedir.

KAYRAT MAMİ
KAZAKİSTAN CUMHURİYETİ ANAYASA KONSEYİ BAŞKANI