Bu başlıkta bir yazı yazılabilir mi ya da felaketin gelecek yıllardaki tekrarı kader midir? Bizde yazılır ve bu tip tekrarlar bizde kaderdir! Çünkü afetlerin iveğen dönemini geçiştirdikten sonra büyüklerimiz yapılması gerekenleri, verdikleri sözleri unuturlar ve asıl “önemli” işlerine dönerler. Hatta afetleri tetikleyen süreci daha bir katmerlendirirler…

SİHİRLİ (!) SÖZ

Ordu ilinde Sağlık Müdürlüğü yaptım. Su kaynaklı salgınlarla uğraşırken birkaç kez görevden alınıp verildim. Bu dönemlerin birinde Bulancak’a sığınmıştım. “Bulancak Onuncu Köyüm Benim” adlı şiir kitabım oradandır. Bu kitaptaki kısa şiirlerden biri “Bulancak’ta ne yapılır” başlığını taşıyordu: “Bulancak’ta / Oy verilir/ Tuh denir.” Bu şiiri Bulancaklı dostlarım da çok severler.

Bir salgın sırasında gece Bulancak’ın “Döngeri” köyüne de uğramıştık. Elimizden gelenleri yaptıktan sonra “Merak etmeyin, Giresun’a haber vereceğiz” dedim. Yaşlı biri yarı şaka, yarı ciddi “Haber versen ne olur, köye su mu gelecek, depo mu yapılacak? Bizi azarlar giderler!” demişti. Giresun’daki sel felaketinden sonra üst düzey kimi yetkililerin konuşmalarını dinlediğimde o yaşlı adamın söylediklerini anımsadım. Zaten felaket geliyorum dediği durumlar için bizim sihirli bir sözümüz vardır: “Dikkatli olunması!” Vatandaş bu felakette de bir gün önce uyarmışlardı: “Şiddetli yağmur yağacak, dikkatli olunması!”

Ne yapacaklardı? Hemen koşup HES’leri ortadan mı kaldıracaklardı? Dere yatağındaki evleri kapıp sel basmaz bir yere mi konduracaklardı? Plansız ve programsız çırpıştırılan sahil yolunun sularla peynir gibi dilinmesine çare mi bulacaklardı?

TEHLİKENİN GERÇEK BOYUTU

Tabii ki dere yataklarına, sel ayaklarına konut yapılmamalı, yerleşim yeri olmamalıydı. Yapan yaptı da oturma iznini kim verdi? Sulusokak, selönü, dereiçi adlarını kim verdi? Dere kenarlarını yapılaşmaya kim açtı? Akarsu içine çıkma yapıp bir de gardırop tuvaletle derenin kanalizasyona dönüştüğünü kim görmedi? O binalara elektriği kim bağladı? Suyu kim götürdü? Apartmanların daire daire satışı nasıl yapıldı? Kim, nasıl kredi verdi?

Sellerin fiziksel etkisini ve yol açtığı yıkımı resimlerden gördünüz. Altyapıya etkisinin sonuçlarının farkına bile varılmayacak. Oysa su baskınlarının sağlığa etkileri neden olduğu fiziksel zararların çok ötesindedir. İçme suyu borularının ek yerlerinden olacak sızıntıların yol açabileceği bağırsak enfeksiyonlarının yaratacağı tehlikeyi kaç kişi biliyor?

Ya sel ve su baskınlarından sonraki fare istilasının neden olabileceği kirlilikler? Başta leptospira olmak üzere fare idrarı ile bulaşabilen diğer hastalıklar? Her zaman olduğu gibi çoğu yapacağını yapacak ve “ne bağ duyacak ne bağbancı!” 

ÖNLEMDEN CAZİP GELENLER

Gelecek seneki su baskınlarına gelince. Sözgelimi kimi yetkililer yaptıkları o veciz konuşmaları saklasınlar. “En kısa zamanda yaraların sarılacağını, asıl suçluların dere yatağına ev yapan cahiller olduğu” filan... Gelecek sene de lazım olacak. Arabaların bagajına birer çift uzun çizme atıversinler.

Birileri yardım eder giyip çıkarmalarına nasıl olsa. Bu sene söz verilen yardımların neden gerçekleşmediği, altyapı iyileştirmelerinin neden yapılmamış olduğu konusunda birer de mazeret hazırlamalılar! Örneğin dış mihrakların engellediğinden söz edebilirler!

Farkına bile varılmayacak olan salgınlar konusuna gelince... Her zaman olduğu gibi “su baskınlarında bireysel ve toplumsal sağlık önlemlerini” sıralasam fazla didaktik olacak... Ne diyeyim, “dikkatli olunması!”

PROF. DR. ÇAĞATAY GÜLER