Prof. Dr. A. Tülay Bozkurt

Sosyal psikolog

Covid-19 pandemisi ile ilgili gündeme gelen acilen önlem alma tartışmaları, zaman yönetimi, yönetim konularında sıklıkla altı çizilen “acil işler- önemli işler” ikilemini akla getiriyor.

Dwight D. Eisenhower, 1953-1961 yılları arasında görev yapmış 34. ABD Başkanı. Özellikle etkili zaman yönetimi için başvurulan Eisenhower Matrisi, iş ve hedefleri önem ve aciliyet derecesine göre dört kategoriye ayırarak her bir kategori hücresine düşebilecek iş/hedef türleri ve bunları başarıyla yönetebilmek için uygun olan davranışlardan bahsediyor.

Sonuca göre değişir

Buna göre yaşam alanımızdaki bazı işler veya hedefler acil ama önemli değil (e-postaya cevap vermek, sizi birçok kez arayan bir arkadaşınıza geri dönmek vs.); bazıları önemli ama “henüz” acil değil (sağlıkta koruyucu tedbirler almak, dil öğrenmek, kariyer planlaması vs.), bazıları ne önemli ne acil (sosyal medyada gezinmek, film seyretmek vs.) ve bazıları da hem önemli hem acil (geciktirilmiş bir sağlık sorunu,sınava bir gün kala ders çalışmak vs.) kategorilerine girebiliyor. Şüphesiz hangi işlerin acil veya önemli olduğu, kişiye ve neden olacağı sonuçlara göre değişiyor. 

Aşırı stres

“Önemli” işleri henüz vakit varken eylem planları yaparak uygulamaya koyan insanlar hem zihinsel hem fizyolojik açıdan en sağlıklı durumdalar. Matriste hem acil hem önemli işleri en fazla olan yani hemen yapılması gereken işlerin sürekli baskısını hisseden kişiler, aşırı stresli oluyorlar; zamanın yetmezliğinden işleri bir türlü bitirememekten, kronik tükenmişlik duygusundan şikâyet ediyorlar. Ne acil ne de önemli olan işleri tamamen gündeminden çıkaran kişiler ise daha anlamlı hayatlar yaşayabiliyor...

‘Acil-önem’ ikilemi

Yapılacak işler arasındaki aciliyet-önem sıralaması, kişiler için olduğu kadar ülkeler için de geçerli bir karar alma ve politika geliştirme yöntemi. Koronavirüs konusunda alınan ve alınamayan önlemlerle ilgili tartışmalar bu ikilemi çok da çarpıcı sergiliyor. Karar vericilerin acilen alınması gereken tedbirler kadar gelecekte olabileceklerle ilgili öngörüleri ve durum aciliyet kazanmadan alacakları tedbirler, içinde yaşadığımız toplumsal panik ve kaygıyı azaltacak bir güven iklimi de yaratacaktır. Bu noktada da kısa vadede (acil) ve uzun vadede (önemli) alınması gereken önlemlerin uzman kadrolarla toplum önünde şeffaf olarak tartışılması ve uygulanması gerekir.

Koruyucu tıp

Ülkelerin uygarlık düzeyinin göstergelerinden biri de sorunlar kapıya dayanmadan alınacak bu uzun vadeli tedbirlerdir. Bunun sağlık politikalarındaki anlamı koruyucu tıp gibi görünüyor.