“Milli Siyasetlerin En Mühimi Çocuk Siyasetidir”

Gürbüz Türk Çocuğu dergisinin 1926’da basılan ilk sayısının başlığını okudunuz. Dergi, genç Cumhuriyet ve Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin aynı isimli projesinin yayınıdır. 23 Nisan’ı çocukla birleştiren kurumun adıdır Himaye-i Etfal. Bilinen adıyla Çocuk Esirgeme Kurumu. 

Hâkimiyeti Milliye Bayramı, 23 Nisan 1921’de kutlanan, yeni ülkenin ilk milli bayramıydı. Aynı yıl kurulan Himaye-i Etfal, Türkiye’nin inşasının önemli tuğlalarından biriydi. Başlıca amacı şehit ve gazi çocuklarını himaye olsa da faaliyetlerini geniş tutmuş, ülkenin ilk sosyal hizmetler kurumu gibi çalışmıştır. Yüz binlerce yetime sahip çıkmış, yaygın çocuk ölümlerine, ölü doğumlara, yoksulluğa, dezavantajlı yurttaşlara, cehalete, nüfus azlığına çare olmuştur. Sadece çocukları sahiplenmemiş, çocuk sahibi olmaya teşvik etmiştir. Bugün hangi motivasyonla “en az üç çocuk” telkini yapılmakta bilemiyorum ama iki büyük savaştan çıkmış ülkenin nüfus azlığı, savaş sonrası dünyanın genel problemiydi. Dönem, yepyeni, sağlıklı, aydınlık, “gürbüz” nesiller yaratma dönemiydi.

EŞSİZ BİR ÖRNEK

23 Nisan 1923’te, Mustafa Kemal’in isteğiyle, cemiyet devlet protokolünde yer aldı. Sonraki yıl Latife Hanım tarafından temsil edildi. Egemenlik bayramı çocukla özdeşleşmeye başlamıştı. Zamanla çocuk bayramı, hatta çocuk haftası olarak kutlandı. Kutlamalar bağış toplamak, etkinliklerle kazanç sağlamak için verimliydi. Sadece yurtiçi değil, yurtdışı şubelerin çalışmalarıyla kazanç sağlanıp tüm ülkeye ulaşılabildi. Düzenli yayınlar aileler ve eğitimciler için çocuk yetiştirme kılavuzu gibiydi. Gürbüz Türk Çocuğu en önemlisiydi. Pek çok aydının desteğiyle çıkarılıyordu. Y. Kadri Karaosmanoğlu, Nurullah Ataç, R. Nuri Güntekin, Sabiha-Zekeriya Sertel, F. Nafiz Çamlıbel ve niceleri yazar kadrosunu oluşturuyordu. Hazindir, Cumhuriyet bir asır arayla iki büyük aydın seferberliği gördü. İlki devrimi kalıcı kılmak, ikincisi yıkmak için gerçekleşti. Adından anlaşılacağı gibi, sağlam kafa ve sağlam vücutlar hedefleyen proje, bugünün ekonomisinde mamasızlıktan şekerli su ile beslenen bebekler düşünüldüğünde, yokluk içinde başarılanların şahane bir örneğidir.

Evet, bugün bayram. Ama ne bayram. Bir ulusun, çocuk olamamışlarının, zapt edilmiş egemenliklerini çocukları için geri alanların armağanı.

Bir ölüm kalım savaşının ortasında, iç ve dış düşmanlara meydan okumak için kurulmuş bir Meclis, doğum gününü gelecekle kutluyor her yıl. Kalmak için ölümü göze alanların yarattıkları yeni devletin, Cumhuriyeti doğuracak rahmin doğum günü. Öyle bir bayram. O sebeple çok büyük bayram bu bayram. Herkese kutlu olsun.

NEREDE DURSUN BU KURUM?

Çocuk Esirgeme Kurumu’nun tarihsel seyahati karışık. Derneklikten tüzel kişiliğe, çeşitli bakanlıklara dahil edilmeye, 12 Eylül sürecinde feshedilmeye kadar değişik maceralar yaşıyor. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildikten sonra, aile ve çalışma bakanlıkları -nedense- birleşerek “Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı” oldu. Çocuk orda ama adı yok uzun zamandır. Ama aile var, çalışma var, sosyal hizmet var. Gerçi bir yanda da çocuk gelin var, çocuk işçi var. Çocuk sözcüğünün yanında gelinin, işçinin ne işi var? Çelişki bu ülkede fazla rastlanan bir şey olmadı mı? (Randıman alınmamış olacak ki bu bakanlık bir sene içinde tekrar ikiye bölündü.)

Çocuk meselesi bugün bir müdürlük artık. Tıpkı kadın gibi, o da aileye dair sadece.

Biz adam olacak çocuklara, Barış Manço “kısa boylu vatandaşlar” derdi. İnsan yerine koyardı. Şimdiki çocuklar daha fazla birey belki ama, ne kadar vatandaş, işte orası tartışmalı. Kaç yaşa indi sahi bugünlerde, yurtdışına kaçma rüyası?

Hadi artık, yeniden sevinsin küçükler ve övünsün büyükler!

IŞIL NEBİOĞLU

UYGULAYICI YAPIMCI / SİNEMACI