Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar
Bakanlar istifa edebilir mi? - Av. Dr. Başar YALTI
12 Nisan 2020 gecesi Türkiye, bir iki saat süreliğine İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun görevinden istifasını tartıştı. Sahneye beceriksizce konulan ve Cumhurbaşkanı’nın istifayı kabul etmediğinin açıklanmasıyla sona eren bu tiyatral gösteriyi, mevzuatımız açısından değerlendirmekte yarar bulunmaktadır.
İstifa, sözlüklere göre tek taraflı irade beyanıdır. İstifa beyanında bulunan kişi iradesini bir kez açıklamış ise artık ilgililere hukuksal gereklerini yapmak düşmektedir. Ancak istifanın özel hukukta ve kamu hukukunda farklı sonuçları olabilmektedir. Örneğin özel hukuka tabi bir işte çalışan işçi işinden istifa ettiğinde, bu istifa hemen sonuç doğurmaktadır. Kamu hukuku bakımından ise istifanın farklı şekilde sonuçları olabilmektedir.
Kendiliğinden sonuçlanmaz
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre (m.20) “Devlet memurları, bu kanunda belirtilen esaslara göre memurluktan çekilebilirler.” Aynı yasanın 94 ve 96. maddelerine göre memurluktan çekilme hemen sonuç doğurmayabilmektedir. 926 sayılı TSK Personel Kanununa göre ise (m.112) “Muvazzaf subay ve astsubaylar, subay ve astsubay naspedildikleri tarihten itibaren fiilen ‘onbeş yıl’ hizmet etmedikçe istifa edemezler.” 116. maddeye göre ise “Yükümlülüklerini bitirerek istifa etme hakkını kazananlar, istifalarını ocak ve şubat ayları içinde isteyebilirler.”
Anayasa hukuku bakımından da istifa doğrudan sonuç yaratmayan bir işlem olarak düzenlenmiştir. Örneğin milletvekillerinin istifası kendiliğinden sonuç doğurmamaktadır. Anayasa’nın 84. maddesine göre, “İstifa eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesi, istifanın geçerli olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı’nca tespit edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nca kararlaştırılır.” Bilindiği üzere Türkiye 2017 yılında kabul edilen anayasa değişikliği ile cumhurbaşkanlığı sistemine geçmiş olup,10.07.2018 tarihinden itibaren de fiilen bu sistemle yönetilmektedir.
Bu sistemde Bakanlar Kurulu ortadan kaldırılmış, Cumhurbaşkanına ülkeyi tek başına yönetme yetkisi tanıyan bir “ucube” sisteme geçilmiş ve kendisine olağanüstü yetkiler tanınmıştır.
Bakanların durumu
Cumhurbaşkanının görev ve yetkilerini düzenleyen anayasanın 104. maddesine göre, “Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı, yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir. Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler.” Anayasanın 106. maddesine göre ise, “Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.” Görüldüğü üzere Anayasada bakanların istifası diye bir olasılık öngörülmemiş, tersine iki ayrı maddede, vurgulanırcasına bakanlar için “atanır ve görevden alınır” düzenlemesine yer verilmiştir.
Devlet memurlarına, hatta silahlı kuvvetler personeline belli koşullarla tanınmış olan istifa (görevden çekilme) hakkı bakanlara tanınmamıştır. Bakanlara istifa hakkının tanınmamış olmasını unutulmuş bir düzenleme olarak görmemek gerekir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, bakanların Cumhurbaşkanına adeta bir “emir eri” gibi bağlı olması istenilmiş, ayrıcalık olarak kendilerine, üst düzey bir memur olma statüsü verilmiştir. Bunun dışında bakanların bir özelliğinin ve inisiyatif kullanma yetkilerinin olmadığını görmek gerekiyor. İçişleri Bakanı’nın istifası ile ilgili gelişmeler anayasal düzenlemenin bu şekilde olduğunu göstermiştir.
Bir hafta önce sessiz sedasız görevden alınan “Ulaştırma Bakanı’nı” da bu bağlamda anımsamak gerekiyor. Elbette bir bakan istifa edebilir ve istifasını Cumhurbaşkanına sunabilir. Ancak istifa belgesi hiçbir hukuki sonuç doğurmaz.
Tarihsel belge
İçinde bulunduğumuz sistemi, Fransa Kralı 14. Louis’nin “Devlet benim” söylemi ile özdeş görmek gerekiyor. Cumhurbaşkanının, bugünlerde unutmuş görünse de daha önceleri sıkça söylediği; “Benim bakanım”, “Benim valim” söyleminin sadece fiili durumu göstermediği, yasal durumu da yansıttığı böylece anlaşılmış oldu. Artık kamu görevlisi yerine Cumhurbaşkanlığı görevlisi kavramını kabullenmemiz gerekiyor. Çünkü, “eski Cumhuriyet” yok. Yeni sistemde atananlar, sıfatları ne olursa olsun, birer görevli olarak, kendisini o makamda tutan güce hizmet etmeleri gerektiğini, istifaya dahi hakları olmadığını kavramış gözüküyor. Bu bakımdan, İçişleri Bakanı’nın istifa mektubu, saklanması gereken önemli bir tarihsel belgedir.
AV. DR. BAŞAR YALTI
Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları
Günün Köşe Yazıları
Video Haberler
- Bugün 23 Nisan! Arşiv görüntüleriyle Meclis'in açılışı..
- Erdal Sağlam'dan ekonomi analizi!
- Belediye başkanı 'sıkıntı olmayan belediyemiz yok' dedi
- Özdağ'dan hükümete Dünya Bankası tepkisi
- Meclis'te gerilim
- Tarım Bakanlığı'nda 'Suriyelilere kadro' iddiası
- Özel, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ne zaman görüşecek?
- Davutoğlu'ndan yanıt
- Kırmızı ete yüzde 40 zam! Yurttaş isyan etti
- Erdoğan ıstakoz sevdalısı AKP'lileri unuttu
En Çok Okunan Haberler
- THY krizi büyüyor
- Vali koltuğuna oturan öğrencinin sözleri gündem oldu
- Erdoğan, Özgür Özel ile bir araya geldi!
- Oya Tekin’den Cumhurbaşkanı Başdanışmanına tepki
- Benjamin Brand kimdir? Benjamin Brand hangi okul mezunu?
- İsmailağa ikiye bölündü!
- Emre Belözoğlu'ndan maç sonu tepki
- Cumhurbaşkanı Başdanışmanından provokasyon!
- Bakanlık, Müge Anlı'daki yayını ihbar kabul etti
- 'Kanal İstanbul projesi' karara rağmen sürüyor