İlk yerel seçimlerde adları “il”lerine verilerek farklı isimlerle “merkez ilçe”lere dönüşecek kentlerimizin serzenişlerini duyan var mı?
Yılların Aydın’ını Efeler, kuşaktan kuşağa Balıkesir’i Karesi, Osmanlı’dan miras Manisa’yı Şehzadeler, Ege’nin en eski sanayi yıldızı Denizli’yi Merkezefendi, adı binyıllardan gelen Muğla’yı Menteşe, Doğu’nun uygarlık merkezi Van’ı Tuşpa, antik çağdan kalma Trabzon’u Ortahisar, peygamberler kenti Şanlıurfa’yı Eyyubiye, Cumhuriyetin kenti Zonguldak’ı Kilimli isimli “kasaba”lar haline getirecek yasa hangi akla ve mantığa dayanıyor?
Her biri tarihi, kültürel-ekonomik güçleriyle kimlikli şehirlerimiz olan kentlere böylesi bir vefasızlık yapılırken yöre milletvekilleri ne yapıyorlar; TBMM’de uykuya mı dalmışlar; Türkiye’yi neden ayağa kaldırmamış, kamuoyunu neden uyarmamış; “memleketleri”nin özgün isimlerine neden sahip çıkmamışlardı?
Soruları “ilk yazı”mda sormuş, isimlerinin değeri önemsenmeyen kentlerimizin tepkilerine yer vereceğimizi belirtmiştim... (Cumhuriyet-15 Ağustos)

‘Mabolla’dan Muğla’ya

İlk kapsamlı açıklama Muğla’nın kıdemli gazetecisi Ünal Türkeş’ten geldi. 50 yaşını aşan Devrim gazetesinin sahibi ve başyazarı olarak “Menteşe” adını illerine uygun gördüklerini, ancak il merkezinde antik “Mabolla”dan gelen Muğla adının korunması gerektiğini vurgulayarak diyor ki: “Büyükşehir aslında bize Menteşe’nin yadigârıdır. Menteşe, Fethiye’den Bodrum’a uzanan Muğla coğrafyasının kadim adıdır.”
Türkeş özetle şöyle yazmış: “Menteşe Bey 1284 yılında Aydın önünde kazandığı Tralles savaşıyla Kıroba (Çine) üzerinden Bizans’ın Karya topraklarına inmiş; yaşlı, sakat, hasta nüfusun yanı sıra, kilise ve şapellerde kalan az sayıdaki ruhani temsilciyle bölgenin zanaat erbabı Karya’yı terk etmemişlerdi, Makri’den (Fethiye) Bodrum’a büyük çoğunluğu insansız kalan toprakların yeni egemeni ise Menteşe Bey; sancağın merkezi de 15’inci yy’dan sonra kesintisiz Muğla’dır.”
Nitekim Meşrutiyet Seçimleri ile Nazilli Heyeti Merkeziyesi’nin Sivas Kongresi için yaptığı delege ve 1920-23 seçimlerinde de “ilin adı Menteşe” olarak geçer; 1876’dan 1923’e tüm seçimlerde milletvekilleri “Menteşe Mebusu” olarak adlandırılır. Bütün bu tarihsel bilgilerin ışığında Türkeş şunları da söylüyor: “Menteşe adı ilimizin tamamını kapsar. Dolayısıyla il düzeyindeki ‘Büyükşehir’ adıyla da örtüşür.”
İşte, bu ilin merkezi ise hiç tartışmasız adıyla sanıyla Muğla kentidir.
Örneğin İçel ilinin merkezi Mersin, Sakarya ilinin merkezi Adapazarı, Kocaeli ilinin merkezi İzmit, Hatay ilinin merkezi Antakya kentleri ise Menteşe ilinin merkezi de Menteşe kasabası değil, tarihi ve kültürü ile nam salmış Muğla kenti olmalıdır.
Önümüzdeki yerel seçimlerde yasanın zorlamasıyla “Menteşe ilçesi” belediye başkanlıklarına aday olanlar “yeniden Muğla adına kavuşma” sözünü vermeli; “Muğla ili”ne büyükşehir belediye başkanı olmak isteyenler de “asıl Muğla” kentinin adını değiştirmeme mücadelesi vereceklerini ilan etmelidir.

Aydın’ın aydınları tepkili

Öte yandan yılların Aydın kentinin “Efeler” ilçesine dönüşmesinde “kaymakam” atanır, hatta “kaymakamlık” binası bile bulunurken “kentin aydınları” bütün bu olan bitenleri geçmişlerine ve kimliklerine büyük vefasızlık görüyorlar; çünkü Aydın, hem Ege’nin simge kentlerinden biri olarak, hem de Kurtuluş Savaşı’ndan günümüze siyaset ve kalkınmadaki çok özel konumuyla sonsuza dek kendi adıyla anılması gereken bir kentimiz…
Öte yandan, “Yörük Ali” ve kızanları Aydınlı olsalar bile genelde “efe kültürü”nün tüm Ege’ye ait olduğunu da anımsatan yöre insanları bu önemli kentin “Efeler adlı bir kasaba”ya dönüştürülmesini kabul edemiyorlar.
Aydınlıların büyükşehir olma uğruna isimlerini yitirmelerine tepkilerini gelecek yazılarımızda aktaracağız...