Ertuğrul Günay’ın “Vicdan azabı yaşıyorum” açıklaması, pazar günkü gazetelerin manşetindeydi.

Demeçte bunca büyük haber değeri taşıyan öğe nedir… diye düşündüm.

Acaba bir AKP bakanının “vicdan” taşıması mı?

Bakanın vicdanı olup, bulunduğu yerde hâlâ bulunması mı?

Yoksa; samimiyetsizliğin tavan yapması mı?

Kullanılmayan vicdan vicdan mı?

“Hukuk devletimizin” son icraatlarından biri olan faşist canilerin ortalığa salınması üzerine Kültür Bakanı biliyorsunuz; “Bu uygulamanın bilmeden ortaklarından birisi olarak vicdan azabı yaşıyorum” dedi…

“Bilmeden ortaklık” edilen hükümet üyeliği artık nasıl bir şey oluyorsa…

Bunun itirafına karşın inandırıcılık kaybına uğramayan bir hükümet ya da bakan hâlâ nasıl yerinde kalabiliyorsa…

Ama gözden kaçtı/kaçırıldı… diyelim ve söylenenlere inanalım.

Dün bilmiyordun... şimdi biliyorsun...

Bile bile… orada hâlâ nasıl oturuyorsun?

Hem oturmaya devam edip ve hem nasıl “vicdan”dan söz edebiliyorsun?

Kullanılmayan “vicdan” ne işe yarıyor?

Kullanılmayan “vicdana” vicdan denir mi?

Ertuğrul Günay’ın sözleri… kafamda böyle “vicdan nedir”e dek varan bir dizi soruyu tetikledi…

Bir başka yazımda da yazmıştım. “Vicdan”, bizde soyut bir kavram…

“Vicdansız!”

“Vicdanın elvermesi/vermemesi”

“Vicdanın kaldırması/kaldırmaması”

“Vicdan sızlaması” ya da “vicdan işi” gibi… dilimizde sıklıkla kullanılan çok sayıda deyim var ama herkesin gereğinde kendi meşrebince içini doldurduğu ifade alabildiğince muğlak olabiliyor...

Vicdanın içeriğinin, nerede, ne zaman, kimi, ne kadar bağladığı… belli değil.

‘Vicdan’, ‘farkındalık’ olduğunda

Oysa “conscience” olarak “bilinç” ve “vicdan”ın tek sözcüğe indirgendiği Batı kültürlerinde, bu kavram çok ağır, ciddi ve somut bir gerçekliktir.

Batı’da “conscience” ahlaktan çok önce; “bilinç” yani farkındalıkla başlar…

Bu, “vicdan”ın, bir iç hesaplaşması olmasını ve dışardan dayatma yerine… otomatik olarak içselleştirilmesini getirir…

“Bilinç” ve “vicdan” kavramsal olarak bizde bıçak gibi birbirinden ayrılabildiğinden; bizim toplumumuzda biri illaki diğerini gerektirmiyor…

Günay gibi sonuna kadar “bilinçsiz” olduğunu itiraf etmesine karşın,“vicdan”dan bahseden insanlar çıkabiliyor…

Bir “iç ses”, “iç muhakeme” yerine bizde vicdan, toplumda ilişkileri ilgilendiren “ahlaki değerler” üzerinden şekillendiğinden; “topluma karşı zevahiri kurtaran” bir “vicdan” devreye giriyor…

Bakan demecinin bir başka yerinde nitekim, belirsiz bir “kamu vicdanından” da söz ediyor…

Halkın sıklıkla gazını almak amacıyla başvurulan çok klasik bir klişeyle; “kamu vicdanını yaralayan sonuçlar ortaya çıkmıştır!” diyor…

Batı’nın farklı ülkelerinde bulundum… hiç böyle yüzer gezer bir “kamu vicdanı” kavramıyla karşılaşmadım.

“Kamu vicdanı yaralanmış” da… sonuçta ne olmuş?

Yapılan “vicdansızlık” için bir geri dönüş/tamir imkânı mı açılmış?

Retorik farkı…

Düşünülmeden söylenen tamamen boş retorik laflar bunlar.

Bakanın vicdanı; boş “retorik” ötesinde herhangi bir anlam/içerik taşısaydı; beyanatının gereği olarak istifasını sunması gerekirdi…

Son olaya gelene dek zaten…

Günay’ın bir vicdanı olsaydı…

Her şeyden önce “hükümsüz tutuklu” olarak hapishaneleri dolduran gazeteciler, aydınlar, öğrenciler, değerli bilim insanları için sızlardı…

Görevlerini yaptıkları için art arda işlerini kaybeden gazeteciler için sızlardı…

“Sen de kim oluyorsun?” diye horlanan ve aşağılanan sanatçılar için sızlardı….

Başörtüsü özgürlüğünü elde ettikten sonra bedenleri üzerindeki haklarını yitiren kadınlar için sızlardı…

Gazetecisi, aydını, öğrencisi, bilim insanı, sanatçısı, kadınıyla… ezcümle karanlığa sürüklenen ülkesi için sızlardı…

Vicdanı geçtim….

Ertuğrul Günay’da birazcık “farkındalık”, ufacık “duyarlılık” olsa; yürek burkan bu tablo karşısında; “vicdan” lafını ağzına almaya cesaret edemezdi.

“Opera festivalinin” geçen gün açılışında karşılaştığı uzun alkışlı protestolardan sonra durup biraz düşünürdü:

“Ben nerede yanlış yaptım?”