Dünya literatürüne “Muz Cumhuriyeti” deyimini, Amerikan yazar O. Henry, 1904 yılında ABD şirketi United Fruit Company’nin Honduras’ı nasıl yozlaştırıp sömürdüğünü anlattığı eseriyle armağan etmiştir. 

Kapitalist sömürü düzeninde, politikacı satın almanın büyükbaş hayvan satın almaktan daha ucuza geldiği sözde cumhuriyetlere, “Muz Cumhuriyeti” denir. 

Muz sözcüğü, güzel Türkçemize tıpkı “hıyar” gibi Farsçadan giriş yapmıştır. Muzun Farsçası “müz”, hıyarınki ise “xiyar”dır. 

Öykümüzde bir kangal Muz Cumhuriyeti ile büyükçe bir Xiyar Cumhuriyeti vardır. Muz ve Xiyar devletleri sınır komşusu olup “iki dövlet, yek ümmet” anılacak kadar dost ve başkanları “ya inşaat” düsturunda birleşmiş, aynı betondan karıp aynı müteahhitlerden otlanan kankalardır. 

Birbirlerini sık sık ziyarete giderler. 

Muz Cumhuriyeti başkanının Xiyarlı mevkidaşını ağırladığı böyle bir ziyarette iki muktedir, yemekten sonra manzarası muhteşem saray balkonunda sohbete dalarlar. Muz devlet başkanı, konuğuna sorar:

“Şu nehrin üzerindeki köprüyü görüyor musun?”

“Evet, görüyorum” der Xiyar devlet başkanı.

Ev sahibi başkan, eliyle ceketinin cebine birkaç kez vurup muzipçe gülerek “Yüzde 20!” der.

Aradan bir süre geçer ve Muz cumhurbaşkanı, Xiyar’daki mevkidaşına iadeyi ziyarete gider. Varakı valayla karşılanır, ağırlanır ve kanka başkanlar yemekten sonra yine muhteşem bir manzaraya açılan Xiyar sarayının balkonunda yine sohbete dalarlar.

Bu kez Xiyar başkanı, konuğuna: “Şu nehrin üzerindeki büyük barajı görüyor musun” diye sorar.

Muz başkanı bir süre susup nehre bakar. Mevkidaşını yanıtlarken biraz şaşkındır: “Nehri görüyorum ama barajı göremiyorum!”

Xiyar başkanı, ceketinin cebini okşayıp sırıtır: “Yüzde 100!”

Bizim ülkemiz tabii ki ne Muz, ne de Xiyar cumhuriyeti, sevgili okurlarım. 

Yollarımız maşallah, köprülerimiz ibadullah.

Ancak kanatlanıp uçan Amerikan Doları’yla geçiş bedel garantisi, yüzde yüz hıyarlık çağına girdiğimizi gösteriyor. Yanınızda mutlaka tuz bulundurunuz.