“Türk şiiri yıllardır Avrupa’da saklanan en iyi sırlardan biridir” diyor Caroline Stockford. Metin Cengiz’in yönetimindeki Şiirden Dergisi 5. yılını “Türk Şiirinin Dışarıdaki Görüntüsü” dosyası ile kutluyor. Özdemir İnce, Caroline Stockford, Adnan Özer, Aytekin Karaçoban, Tamer Öncül, Tahereh Mirzayi, Metin Cengiz ve Müesser Yeniay yurtdışından bakılınca şiirimizin nasıl göründüğü hakkında görüşlerini yazmışlar.
“Türk şiiri denilince dışarıda akla sadece Nâzım Hikmet geliyor” diye yazmış Özdemir İnce. Bu görüş dosyada yazıları bulunan diğer şairlerin de ortak kanısı. Türkçeden İngilizceye çeviriler de yapan akademisyen şair Caroline Stockford’un cümlesi ile birleştirince ortaya pek de iç açıcı bir manzara çıkmıyor.
Türk edebiyatının dışa açılımına, yani Türk yazar ve şairlerinin yabancı dillerde yayımlanan kitaplarına bakarak değerlendirirsek önemli sayıda şiir kitabının çevrildiğini görürüz. Üstelik bu yayınların büyük bir çoğunluğu şairlerimizin kendi çabaları ile oluyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın TEDA programından yardım alan ya da alabilen çok az sayıda şiir kitabı var, nedense.
Esas sorun çevrilen şiir kitaplarının o ülkenin okurlarına ulaşıp ulaşamadığı. Türkiye’de olduğu gibi dünyada da şiire gönül verenler küçük yayınevleri. Şiir kitapları yaygın bir şekilde dağıtılamıyor, kitapçılarda bulunmuyor. Almanya, Fransa ya da İngiltere’de büyük bir kitapçının şiir bölümünde ancak Nâzım Hikmet’i bulabilirsiniz. Diğer ülkelerde o da yoktur. Ama Özdemir İnce’nin belirttiği gibi çeviri şiir denince dünyada da akla sadece Aragon, Eluard, Brecht, Ungaretti, Ritsos, Elitis, Seferis, Lorca, Pesoa gibi Nâzım Hikmet’in çağdaşları gelir. Günümüz şairlerinden çevirilere rastlamazsınız. Yani diğer ülkeler için de durum Türkiye’den pek farklı değildir.
Dünyada şiir farklı mecralarda yaşam buluyor. Okurlar şiirle, özellikle çeviri şiirle, yabancı şairlerle daha çok etkinliklerde, şiir festivallerinde buluşuyor. Dünyada festivali en çok yapılan edebiyat türü, hatta sanat türü şiirdir. Şiirden’deki yazılarda da belirtildiği gibi festivallerde Türkiye’yi çok az sayıda şair temsil ediyor. Zaten yabancı dillere şiirleri çevrilen, kitapları yayımlananlar da bu şairler. Festivallere katılım da kişisel girişimlerle oluyor. Birçok ülkede seyahat masrafları için devlet kurumlarından, vakıflardan destek alınır. Bizde öyle bir durum yok.
Caroline Stockford, Türk şiirini tanıtmak için Britanya’da düzenli bir şiir festivali yapılmasını önermiş. Belki bir kereliğini ilgi toplar ama sürekli olursa tavsar. Bence Kültür ve Turizm Bakanlığı TEDA kapsamında uluslararası festivallere katılım için bir fon oluşturmalı, şiir çevirmenlerinin yetişeceği çeviri atölyelerini desteklemeli ve Türkiye’deki şiir festivallerinin dünya çapında tanınan boyuta ulaşabilmesi için dişe dokunur destekler vermeli.
Tabii ki festivaller yeterli değil. Festivallerde tanınan şairlerin şiirlerine ulaşmak gerekiyor. Bilgiye ulaşmanın en kolay yolu internet. İnternette en çok okunan tür şiir. Peki, Türk şiirinden çevirilere ulaşabileceğiniz kaç şiir sitesi var? Yok denecek kadar az. Yani büyük çabalar göstermeden Türk şiirinden örneklere ulaşamazsınız. O nedenle de Türk şiirinin en iyi saklanan sırlardan biri olması şaşırtıcı değil.