Göteborg Kitap Fuarı düşünce ve ifade özgürlüğüne verdiği önemle dikkati çeker. Tüm dünyadaki düşünce özgürlüğüne yönelik gelişmeler fuarda ele alınır. Göteborg Kitap Fuarı aynı zamanda İskandinavya’nın en büyük ve önemli kitap fuarı.
12 bin metrekare alanda 800 yayınevinin katıldığı bir fuar. Okura yönelik. Kitap satışı, imza günleri ve hemen her stantta her an yapılan söyleşileri ile dikkati çekiyor. Sanırım etkinlik sayısı açısından dünya kitap fuarları arasında ilk sırada.
2016’da Göteborg Kitap Fuarı’nın ana teması “Düşünce Özgürlüğü”ydü. İsveç 1766’da dünyanın ilk düşünce özgürlüğü sözleşmesini ilan etmiş. Bu sözleşmenin 250. yılı kutlanmış olacaktı.
İsveçliler 1766’dan beri İsveç’te hiç kitap, gazete yasaklanmaması, yazar, yayıncı hapsedilmemesi ile de övünürler. Her görüş serbestçe ifade edilmeli, derler. Geçen yılki fuar İsveçlilerin de düşünce özgürlüğü konusunda sınırları olduğunu gösterdi.
Fuar yönetiminin aşırı sağcı Nya Tider adlı derginin fuara katılmasına izin vermesi tepki ve protestolara yol açtı. Tartışmalar, protestolar bu yıla kadar sürdü. İsveç Yazarlar Birliği öncülüğünde aşırı sağcılara stand verilmesine karşı çıkan yüzlerce yazar ve yayınevi bu yılki Göteborg Kitap Fuarı’nı boykot edeceğini açıkladı. “2017 yılında Nazilerden arındırılmış fuar” sloganıyla bir imza kampanyası başlattı. Sonuç olarak Nya Tider dergisi bu yıl fuara alınmadı.
Kuzey Direniş Hareketi adlı aşırı sağcı örgüt fuarın önündeki meydandan başlayacak bir yürüyüş yapacağını duyurdu. Yürüyüşün gerekçesinin fuara alınmamaları olduğu söyleniyordu.
28 Eylül Çarşamba günü fuarın açılışına geldiğimizde yüksek düzeyde güvenlik önlemleri alındığını gördük. Girişte yapılan aramalarla yetinilmemişti. Polisler sürekli fuar alanında dolaşıyordu.
Uluslararası Yayıncılar Birliği’nin (IPA) Voltaire Ödülü’nün fuarda verilecek olması, PEN, ICORN gibi düşünce özgürlüğünü savunan örgütlerin yer alması, katılımın yoğunluğu boykotun bittiğini düşündürüyordu.
Fuarın gala yemeği kapsamında yapılan törenle KHK ile kapatılan Evrensel Basım Yayın adına Cavit Nacitarhan’a ve Cumhuriyet Kitap Genel Yayın Yönetmeni Turhan Günay’a Voltaire Ödülü verildi. Yurtdışı çıkış yasağı olan Turhan Günay’ın ödülünü kızı Elif Günay aldı. Ayrıca İsveç PEN Kulübü Başkanı Elisabeth Åsbrink ve IPA Yayımlama Özgürlüğü Komitesi Başkanı Kristeen Einarsson’un yönettiği Türkiye’deki yayınlama özgürlüğünü ele alan bir panel yapıldı. Belge Yayınları sahibi Ragıp Zarakolu da kendi standında Türkiye’de yayımlama özgürlüğü hakkında küçük bir sergi açmıştı.
Nihayet pasaportunu alıp yurtdışına çıkabilen Aslı Erdoğan da fuarın konuklarındandı. İki panelde konuştu. Aslı Erdoğan’ın tüm kitapları İsveççede yayımlanmış. Fuarda kendisine büyük ilgi vardı.
Cumartesi günü güvenlik önlemleri tüm şehre yayılmıştı. Fuara uzak bir alanda 500 Neonazi toplanırken şehir merkezinde 6000 antifaşist toplandı. Neonazilerle antifaşistler arasında çatışmalar çıktığı, 35 kişinin gözaltına alındığı gelen haberler arasında.
Özellikle Avrupa’da yükselen ırkçı hareketin İsveç’i de rahatsız ettiği görülüyor. İsveçli politikacılar ırkçılığa karşı daha sıkı önlemler alınması ve yeni yasalar çıkartılması konusunun meclise getirileceğini söylüyor.