Dün gazetemizin 2. sayfasında Yargıtay Ticaret Dairesi Onursal Başkanı İsmail Doğanay yazdığı makalede, 29 Mart 1985’te yitirdiğimiz ünlü Alman profesör Ernst Hirsch’ten söz ediyordu. Dünya savaşının olumlu yanı olur mu demeyin, İkinci Dünya Savaşı’nın Türkiye’ye tek olumlu katkısı, aralarında Prof. Hirsch’in de bulunduğu çok sayıda bilim insanının Türkiye’ye gelmesi oldu. Hitler zulmünden kaçan bu bilim insanlarına İngiltere, Fransa kapılarını kapatmıştı. İtalya ise zaten başka bir cehennemdi. Türkiye kapısını sonuna kadar açtı. Geldiler ve Türkiye’de gerçek anlamda üniversiter eğitimin her alanda sıçramasını sağladılar.

Aralarında Ernst Hirsch dışında Dankwart Rüstov, Fritz Neumark, Paul Hindemit, Andreas Schwartz, Eduard Zuckmeier, Ernst Reuter gibi unutulmaz isimlerin de bulunduğu bilim insanlarının Türkiye’ye sığınmaları öncesi Prof. Einstein’ın Atatürk’e yazdığı mektuptan söz etmemek olmaz.

***

Şöyle yazmıştı ünlü bilim adamı:

“Ekselansları, OSE Dünya Birliği’nin şeref başkanı olarak, Almanya’dan 40 profesörle doktorun bilimsel ve tıbbi çalışmalarına Türkiye’de devam etmelerine müsaade vermeniz için başvuruda bulunmayı ekselanslarından rica ediyorum. Sözü edilen kişiler, Almanya’da halen yürürlükte olan yasalar nedeni ile mesleklerini icra edememektedirler. Çoğu geniş tecrübe, bilgi ve ilmi liyakat sahibi bulunan bu kişiler, yeni bir ülkede yaşadıkları takdirde son derece faydalı olacaklarını ispat edebilirler.(...)\t

Bu başvuruya destek vermek maksadıyla, hükümetinizin talebi kabul etmesi halinde sadece yüksek seviyede bir insani faaliyette bulunmuş olmakla kalmayacağı, bunun ülkenize de ayrıca kazanç getireceği ümidimi ifade etmek cüretini buluyorum.\t

Ekselanslarının sadık hizmetkârı olmaktan şeref duyan Prof. Albert Einstein”.

***

Einstein’ın kabul edilmesini istediği 40 Yahudi bilim insanından daha fazlası Türkiye’ye geldi. Ama Hitler çetesi onların peşini Türkiye’de de bırakmadı. Hitler’in gönderdiği ajan Herbert Scurla, 1939’da Türkiye’ye gelerek Alman bilim insanları hakkında kapsamlı ve gizli bir rapor düzenledi. Scurla, Türk hükümetine, gelenleri geri göndermesi halinde, Nazi hükümetine bağlı yeni bilim adamları göndermeyi de önerdi. Türkiye bu öneriyi geri çevirdi. Scurla raporu tarihçi Prof. Grothusen tarafından gün ışığına çıkartıldı. Prof. Faruk Şen “Ay Yıldız Altında Sürgün” çalışmasında bu raporu ayrıntılarıyla anlatır.

***

Türkiye’ye ikinci yabancı “öğretmen” akını ise savaş sonrası kurulan yeni düzende Amerikan Barış Gönüllüleri’nin gelişidir. Amaç kuşkusuz Amerikan zulmünden kaçıp Türkiye’ye sığınmak değildi. Marshall Planı çerçevesinde parasal yardım, süt tozu ve kayış gibi yenmesi zor Amerikan peyniri eşliğinde gelen öğretmenler, ağırlıklı olarak orta ve lise öğretmeni olarak görevlendirildiler. Amerikalılar işe temelden başlamayı seçmişlerdi. Süt tozu ve peyniri sevemedim ama bana İngilizce öğretmeye çalışan ama başaramayan Elizabeth’i unutamam doğrusu! Süt tozu ve peynir ilkokullarda dağıtılıyor, başarılı öğrenciler AFP bursuyla ABD’ye gönderiliyordu. Bazı öğrenciler onları hayal kırıklığına uğratsa da önemli bir kısmında amaca ulaşılıyordu.

Hitler yenildi, Alman bilim adamları ülkelerine döndüler. Türkiye’de hukuk, ekonomi, müzik, resim, heykel, mimari ve diğer alanlarda katkıları unutulmaz. Amerikalı ya da Avrupalılar akıllandılar, bilim adamlarını kovmuyorlar artık. Türkiye’ye gelmiyor onlar da. Süt tozu, peynir, öğretmen de göndermiyorlar.

O devir kapandı, şimdi “Patriot” gönderiyorlar.

\n