Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar
‘Ekonomik-jeopolitik’ krizler döngüsü yeni savaşlara hazır olun diyor
Dünya ekonomisi, finansal krizden
bu yana durgunluk içinde patinaj
yapmaya devam ederken üzerine
pandeminin, Ukrayna savaşının en son
olarak da Hamas’ın 7 Ekim çılgınlığının,
Siyonist faşistlerin soykırım girişiminin,
İsrail-İran çatışmalarının ağırlığı
yüklendi.
UZUN DURGUNLUK - KRONİK YOKSULLAŞMA
IMF Başkanı Georgieva’ya göre “Dünya ekonomisinin önünde 10 yıllık bir yavaş büyüme ve toplumsal hoşnutsuzluklar dönemi var”, “Enflasyon denetim atına alınamadı”, “Finansal krizi önleme araçları tükendi, borç stoku büyüdü”. Bu durum “Birçok ülkede kamu maliyesine büyük riskler getirdi. Gündemdeki, çok sayıda genel seçim, son yıllarda artan anksiyete, bu borçları azaltacak önlemleri almayı zorlaştırıyor”.
Jeopolitik gerginlikler “Dünya ekonomisinin parçalanma riskini artırıyor”. IMF’ye göre 39 gelişmiş ülkede borç stoku 1950’lerde ulusal hasılanın yüzde 110’undan 2022’de yüzde 278’ine yükselmiş. Son yıllarda banka dışı finans kurumlarının elindeki varlıklar 2007/8 krizinin ertesinde yüzde 25’den 2022’de yüzde 47.2’ye yükselmiş. Financial Times’dan John Plender’e göre “Karmaşık finansal enstrümanların fink attığı bu finansal ‘macera oyunu parkında’ ne gibi risklerin biriktiğini kimse bilmiyor”.
Gelişmiş ekonomiler, özellikle ABD ve İngiltere büyüyebilmek için borçlanmaya devam ediyorlar. Kimi araştırmalar, 1980’lerden bu yana dünyada yatırımların finansmanının hane halkı tasarruflarından çok, giderek artan oranda, şirket tasarruflarına dayandığını gösteriyor. Elinde en çok nakit birikenlere bakınca karşımıza “muhteşem yediler” denen Google, Amazon, Apple gibi teknoloji şirketleri çıkıyor. Bunların tasarrufları, 2010’da yaklaşık 50 milyar dolar düzeyinden 2023’te 300 milyar doların üzerine çıkmış (Plender). Diğer bir deyişe şirketler yatırabileceklerinin çok üzerinde biriktirmeye devam ediyorlar. Harcanabilir gelirin en zenginlere giden kısmı artmaya devam ediyor. Bunlar da bu serveti yatırım yapmak, iş yaratmak, artık-değer ürettirmek yerine “depoluyorlar”, yoksul yoksullaşmaya devam ediyor. Toplumsal huzursuzluklar da artmaya...
Kamunun borcu da gelişmiş
ekonomilerde, 2000’lerde ulusal hasılanın
yüzde 76.8’inden 2022’de yüzde 113’e
yükselmiş. Finansal sektör dışındaki
şirketlerde de benzer bir durum var:
2008-2021 döneminde borçları ikiye
katlanarak 16.6 trilyon dolara ulaşmış.
“Geçmiş sermaye birikiminin stokları ...
yeni sermaye yaratmak yerine, ekonomik
büyümeyi besleyen borçları yeniden
finanse ediyor. Küresel varlık piyasalarının
birincil işlevi artık zor zamanlarda
şirketlerin batmasını önleyecek kaynakları
sunmaya dönüştü”. Plender’e göre bu
borçlar böyle artmaya devam edemez.
Ancak bu borçlar büyümeyi besleyen
tüketimi finanse ettiğinden, azaltılması
da ekonomik ve siyasi olarak çok riskli.
REKABET VE JEOPOLİTİK
ABD ve AB ekonomileri büyümeyi destekleyen tüketici talebini borçlarla sürdürmeye çalışırken özellikle Çin’den gelen rekabet bu talebi artan oranda kendine çekiyor. Çin ekonomisi öncelikle sanayi yatırımlarına dayanarak yüzde 5+ hızıyla büyümeye devam ediyor, fabrikaların ürettiği arz birçok sektörde iç talebin kapasitesini aşıyor. Üretim fazlası da rekabetçi fiyatlarla ihraç ediliyor. Bu ihracat, ABD ve Avrupa imalat sanayi, özellikle de otomotive sektörü (elektrikli taşıtla) üzerinde gittikçe artan bir basınç yaratıyor. Bu sektörün ekonomik büyümeye ve istihdama katkıları ABD ve AB’de sırasıyla yüzde 3 ve yüzde 5 ile yüzde 7 ve yüzde 6 civarında olduğunu düşününce, Çin sanayisinin (ve ekonomik modelinin) rekabet gücünün neden bir stratejik tehdit olarak algılandığı da anlaşılıyor.
Dünya ekonomisi ABD ve AB’de aşırı birikim, Çin’de aşırı üretim sorunun basıncı altında patinaj yaparken dünya ticaretinin yüzde 12’sinin geçtiği, Süveyş Kanalı ve petrol tüketiminin yüzde 21’inin geçtiği Hürmüz Boğazı coğrafyasında, çatışmalar terörizm, soykırım, etnik temizlik, İsrail ve İran arasında doğrudan savaş olasılığını içeren jeopolitik kriz enerji ve deniz taşıma maliyetleri üzerinden, aşırı birikim ve aşırı üretim sorunlarının kaynağındaki kâr oranları gerileme eğilimini güçlendiriyor.
Tarih bize, kapitalizmin kriz
dinamikleriyle beslenen “emperyalist
rekabetin” vekâlet savaşları ve bir
“Büyük Savaş” olasılığını güçlendirdiğini
söylüyor.
Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları
Günün Köşe Yazıları
Video Haberler
- Yeni Doğan çetesi davasında çarpıcı itiraflar
- Canlı tarih müzesi Hisart 10. yılında!
- Teğmenler Yüksek Disiplin Kurulu'na sevk ediliyor
- Tarihçi Yusuf Halaçoğlu'ndan şok iddialar
- TBMM'de 'Etki Ajanlığı' düzenlemesi tartışılacak: Amaç m
- Pera Palas'ta Atatürk Müze Odası
- İmamoğlu’ndan 10 Kasım paylaşımı!
- Donald Trump'ın yeniden başkan olması dünya ekonomisini
- Ege'nin Gündemi'nde bu hafta!
- Dubai çikolatasına rakip
En Çok Okunan Haberler
- MHP'de 3 milletvekilinin istifası istendi!
- 2'si ağır, 3 polis yaralandı!
- Uğur Dündar'ın 'babalık' davasında karar çıktı
- Kadınlara cehennem hazırlayanlar
- İtirafçı Nevzat Bahtiyar'dan sürpriz hamle geldi
- Cem Garipoğlu soruşturmasında karar!
- Storm Shadow füzesi Rusya'ya ateşlendi!
- MSB açıklamasında 'Erdoğan' ayrıntısı
- Mauro Icardi'den Wanda Nara açıklaması!
- Nasuh Mahruki'nin tutuklanma gerekçesi belli oldu!