“Popüler Kültür ve Yüksek Kültür”

Bu ünlü yapıt, Amerikalı sosyolog Herbert J. Gans’ın etkili çalışması.

Columbia Üniversitesi’nde 1971-2007 arasında ders veren H.J. Gans “popüler kültür”e ilişkin önemli tartışmaları gözler önüne seriyor.

(Popüler Kültür ve Yüksek Kültür - Herbert J. Gans, Yapı Kredi Yayınları, 2012, 3. Baskı)

Popüler kültür, günümüzde sadece Amerika’da değil, bütün ülkelerde kültür değişimini yaratmış durumda.

Elbette her ülke günümüzün popüler kültürüne kendi özgün renklerini de katıyor.

Bu nedenle de örneğin ülkemizde “popüler beslenme kültürü” hamburgerle lahmacunu birlikte sunuyor.

“Popüler müzik kültürü”nde arabeskle Amerikan popu yan yana.

“Popüler iletişim kültürü”nde herkesin son model cep telefonu var ve dakikalar boyunca incir çekirdeğini doldurmayan konuşmalar yapılıyor.

“Popüler giyim kültürü”, kot pantalonu gündelik giyim modasına eklemiş durumda.

Popüler kültüre alışma düzeyi giderek artıyor, doğallaşıyor, yaygınlaşıyor.

Ama bu kültür nedir?

Etkileri nelerdir?

Kazancı ve kaybı nelerdir?

Bunlar pek merak edilmiyor, araştırılmıyor, tartışılmıyor.

Her zaman olduğu gibi sadece sonuçlar görülüyor, bunlar yorumlanıyor ve görüntü sürekli değişiyor.

Popüler kültürün zararları mı?..

***

Popüler kültüre yönelik eleştiriler iki noktada toplanıyor:

Birincisi, toplumun bütünündeki beğeni düzeyini düşürmesi, ikincisi, kitle medyasının insanları “uyuşturabilmesi”, “atomize etmesi”, dolayısı ile kitle ikna tekniklerine açık kılması, bunun da becerikli demagoglar elinde demokrasiyi yürürlükten kaldırabileceği...

Bernard Rosenberg, “İşin kötüsü” diyor, “kitle kültürü yalnızca beğenilerimizi güdükleştirmekle kalmıyor, duyularımızı küntleştiriyor, bu yolla da totaliterciliğin yolunu açıyor”.

Herbert Marcuse şu saptamayı yapıyor:

“Çağdaş teknolojinin topyekûn tek elden denetleniyor oluşu yeni bir tür topluma yol açmıştır. Bu toplumdaki popüler kültür bir yandan insanları daha rahat, yaşamlarından daha memnun kılarken bir yandan da aslında şeytani kötülükte olan, yoksulluğa göz yuman, masum köylülere emperyalistçe savaş açan, ancak etkisiz kaldıkları sürece içerideki aykırı seslere izin veren bu toplumsal sisteme karşı çıkma özgürlüklerini insanların elinden almıştır.”

Dikkatle okuyunca bugünün Türkiyesi’ni görmüyor musunuz?

Medyanın insanları uyuşturması.

Duyularımızın küntleşmesi.

Totaliter sisteme gitme çabaları.

Gündelik eğlenceyle avunma.

Kendinden başkasından sorumluluk duymama.

Toplumsal eşitsizlikleri kabul etme.

Toplumsal haksızlıkları görmezden gelme.

Genel bir kayıtsızlık, bıkkınlık, gününü geçirme.

İşte, “aydınlanma kültürü”nden uzaklaşmanın sonuçlarıdır bunlar.

Aydınlanma kültürü, bir avuç elitin kültürü değildir.

Aydınlanma kültürü, yetkin bireyin, örgütlü toplumun kültürüdür.

Aydınlanma kültürü, insan iradesinin, insanın kendi kararlarını özgürce vermesinin kültürüdür.

Mustafa Kemal Atatürk’ün “fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür insan” diye tanımladığı kültürdür.

Şimdi toplumdan bu kültür kaldırılmaya uğraşılıyor.

Topluma dayatılan yeni kültür “itaat kültürüdür”, “boyun eğme kültürü”dür. “Ben bilmem, efendim bilir” kültürüdür.

Bu yolla doğruca totaliter sisteme gitme kültürüdür.

Demek ki iş “Hamburger mi? Lahmacun mu?” sorusuna yanıt aramakla bitmiyor.

İş, Amerikan bağımlılığı ile Arap hayranlığına kaymaya varıyor.

İş “başkan ne derse olur”, “başkan istemezse ağzımı açmam”, “Başkan her şeydir, ben hiçbir şeyim” demeye varıyor.

Bu kültürle yapılan politika.

Bu kültürle yapılan eğitim.

Bu kültürle yaşanan hayat.

İnsanlar bunu mu istiyor?

***

Güvensiz bırakılan insan bunu isteyebilir.

Sindirilen insan bunu istiyebilir.

Çıkarıyla susturulan insan bunu isteyebilir.

İnancıyla korkutulan insan bunu isteyebilir.

Kandırılan insan bunu isteyebilir.

Amma?...

***

Kendi iradesinin sahibi olan insan bunu isteyemez.

Bağımsızlığı bilen insan bunu isteyemez.

Aydınlanma kültürüne sahip insan bunu isteyemez.

Bilinçli insan bunu isteyemez.

Silkinir.

Ayağa kalkar.

Ve geleceğini kurtarır...