Emre Kongar
Emre Kongar ekongar@cumhuriyet.com.tr Son Yazısı / Tüm Yazıları

Namussuzlar ve Namuslular!

30 Ocak 2015 Cuma

Erdoğan geçen gün, İsmet İnönü’ye ait olduğu söylenen bir cümleyi anımsattı:
“Bir ülkede namuslular da namussuzlar kadar cesur olmazsa o memleket batar demişti” dedi.
Bugün size bu cümlenin aslını anlatmak istiyorum.

***

İsmet İnönü gerçekten ne demiş, bu cümlenin orijinali nedir, önce onu görelim:
Arkadaşlar eğer bir memlekette erbabı namus laakal, eşirra kadar sabur olmazsa,
o memleket behemehal batar.” Sabur, sabırlı demek. Yani İsmet Paşa, “Namuslular da
namussuzlar kadar cesur olmalı” demiyor, “sabırlı olmalı” diyor.
Eşirra, kötü insan, fesatçı anlamına gelen şerir’in çoğulu.
Laakal, en azından ya da daha aşağı olmaz demek.
Behemehal, her hal-ü-kârda, elbette, nasıl olursa olsun, mutlaka anlamına geliyor.
Erbab, hem ehil hem de sahip anlamına gelen iki manalı bir sözcük, burada erbabı namus, namuslu anlamına geliyor.
Şimdi İsmet Paşa’ın cümlesini bire bir yeni Türkçeye çevirebiliriz:
Arkadaşlar, eğer bir memlekette, namus sahipleri de en az kötü insanlar, fesatçılar kadar sabırlı olmazsa, o memleket mutlaka batar.

***

İsmet Paşa bu cümleyi, 5 Temmuz 1931’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, “Bazı gazetelerin yayınları hakkında hükümetçe ne tedbir alındığına ilişkin” gensoru önergesi dolayısıyla yaptığı konuşmada kullanmış:
Gensoru önergesi, üç milletvekili tarafından “Bazı gazetelerin masum ruhları tamamen zehirleyecek mahiyette yayın yapmaları hakkında hükümetin tedbir almasını” istemek için verilmiştir.
Yani İsmet Paşa’dan, gerekirse kapatma kararları uygulayarak, basını bütünüyle denetim altına alması istenmektedir.
Buna karşı İsmet Paşa’nın yanıtı ilginçtir:
Matbuat hürriyetinin yani basın özgürlüğünün hem korunmasını hem de kötüye kullanılmasının önlenmesini yalnız Meclis’in ve hükümetin görevi olarak değil, milletin sorumluluğu olarak görmektedir:
Bunu bütün milletin müşterek vazifesi ve müşterek meselesi olarak zihinlere telkin etmek lazımdır” demektedir.

***

İsmet Paşa’nın bu konuşmayı yapmasından yaklaşık 70 yıl sonra medya, son Freedom House raporunda da belirtildiği gibi, iktidarın büyük saldırısı altındadır...
İsmet Paşa, Türkiye’yi Tek Parti’den Çok Partili rejime geçirmiştir ama seçimle iktidara gelenler, basın özgürlüğünün canına okumuşlardır.
Genel olarak ifade özgürlüğü, özel olarak basın özgürlüğü, hem DP hem de AKP iktidarı zamanında ne yazık ki ileri değil, geri gitmiştir...
Türkiye’yi bu noktaya, askeri darbeler ve sandıktan çıkan sağ iktidarlar getirmiştir!



Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları

Trump hoş mu geldi? 7 Kasım 2024

Günün Köşe Yazıları