AB üyesi olmak da işe yaramıyor. Milliyetçi sağ-muhafazakâr ve dini siyasete alet eden hareketler her yerde aynı. Zihniyet kodlarını “çoğunlukçuluk, otoriterlik ve hukuk tarafından sınırlandırılmamak” belirliyor. Alın size son örnek AB’nin Doğu Avrupa’da 38 milyon nüfuslu mühim ülkesi Polonya’dan…
Polonya’yı 2005-2007’de yönetmiş eski başbakan Jaroslav Kaczynski’nin Hukuk ve Adalet Partisi, sekiz yıl sonra ekimde iktidara geldi. Dünya işleriyle alakadar zevat Kaczynski’leri anımsar. Jaroslaw’ın başkan olan ikiz kardeşi Lech, 2010’da namlı Katyn katliamı anmaları için gittiği Rusya’dan dönüşte uçağının düşmesi sonucunda ölmüştü. İşte Jaroslav kardeş denedi, başkanlığa kurulamadı lakin Hukuk ve Adalet Partisi’nin lideri sıfatıyla ipler elinde. Başbakanlık da yardımcısı kadın lider Beata Szydlo’da.

***

Milliyetçi sağ ve Katolik damarla özetlenebilecek Hukuk ve Adalet Partisi mayıstan beri başkanlığı (Andrzej Duda) elinde tutuyor. Emeklilik yaşının düşürülmesi, küçük ve orta ölçekli işletmelere vergileri azaltma, ailelere para yardımı, bankalar ve yabancıların sahibi olduğu şirketlere vergi artışı vaatleri prim yaptı; ekimdeki seçimlerde parlamentonun alt kanadı (Sejm) ile üst kanadı Senato’da kontrolü ele aldılar.
Kaczynski, “Polonya’yı yeni baştan organize etmeliyiz” dedi. Derhal işe soyundular. Kabineye kavgacı isimleri atadılar. Yapısal fonlar ve tarım finansmanı adıyla AB yardımının ikinci en büyük alıcısıyken, sığınmacı krizi nedeniyle Almanya’ya ve malum düşman Rusya’ya çatılarak prim toplandı. Sivil haklar ombudsmanının dokunulmazlığını sınırlamak, Sayıştay’ın yapısı ve Merkez Bankası dahil ekonomi yönetimini değiştirmek için harekete geçtiler. Devlet medyasına çullanmak için yasal çerçeve hazırlanıyor. Yandaşlar muhalif medya ofisi basıp şeytan bile çıkarttı!
Güvenlik servislerinin tüm başkanları değiştirildi, görevini kötüye kullanmış eski bakanı başkanlık affıyla çıkarıldı. İş NATO’yla ortaklaşa kurulmuş istihbarat merkezinin basılıp geçmiş hükümetin atadığı albayın görevden alınmasına vardı.

***

En büyük dertleri iktidarı dengeleyecek kalan tek güç: Yüksek Yargı. Mahkemeyi destekçileriyle tahkim etme girişimi geri döndü. Yetkilerini budamak için yasa hazırlandı. Yeni yasa Anayasa Mahkemesi kararlarının geçerliliği için çıtayı basit çoğunluktan üçte ikiye çıkartacak.
Haftalardır 26 yıllık demokrasinin yitip gideceğinden korkanlar sokaklarda. Sonunda Kaczynski’nin bir vakit danışmanlık bile yaptığı Nobel ödüllü Leh Walesa’yı da isyan ettirdiler. Walesa, “Bu demokratik seçimden utanç duymaya başlıyorum” diye söze girişti, “Uyarıyorum bu iş iç savaşla sonuçlanacak” diye çıkışıverdi.
Tabii bu ikazları dikkate alan yok. Söylemler bildik, Başbakan Szydlo göstericileri ayrıcalıklarını yitirdikleri için sinirlenmekle suçladı. Destekçisi bir sağ siyasetçi muhaliflerin “Yahudi bankacı tarafından finanse edildikleri” ithamını ekleyiverdi.

***

Yani AB’nin Macaristan’da otoriter Başbakan Victor Orban’ın ardından nurtopu gibi yeni bir vakası oldu. 19 Ocak’ta Avrupa Parlamentosu durumu görüşecek de AB’nin mecali yok. Başlarında sığınmacı krizi ile Britanya’nın ayrılık emelleri var. Geçen hafta Polonya’da yaşananları “darbe doğasına sahip” diye eleştiren AP Başkanı Martin Schulz ‘özür dileme’ baskısı altında.
Polonya dediğimiz “komünist” deneyimden Dayanışma ile çıkmış, siyasetini AB, güvenliğini tarihsel düşman Rusya’ya karşı NATO şemsiyesinde arayan ülke. Şimdi mali krizlerle başı derde girmiş AB modeli entegrasyonun başarısızlığının da etkisiyle muhafazakârlığa savruluş...
Yani çağımızın temayülleri: İlliberal demokrasi. Ekşisözlük’te birisi tarifini “Kıymasız salçalı spagetti” diyerek yapmış. “Polonya nere, Türkiye nere” diyeceksiniz. Havasından suyundan olmasa gerek, bizim Adalet ve Kalkınma Partisi ile Polonya’nın Hukuk ve Adalet Partisi arasında fark görebiliyor musunuz? Gel de bilhassa içinde “adalet” yahut “kalkınma” geçen siyasi partilere alerji geliştirme!