Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar; Türkiye’nin Afganistan’ın başkenti Kâbil’deki havalimanını korumaya yönelik talebine ilişkin şöyle konuştu dün: “Temaslar sürecek. Görüşmelerden çıkacak sonucu, Cumhurbaşkanımızın başkanlığında ele alacağız. Onayını müteakip planımızı gerçekleştireceğiz”.  

ABD’nin ve NATO ülkelerinin Afganistan’dan hem askerlerini hem diplomatlarını çektikleri bir süreçte, Türkiye’nin ABD’ye sunduğu önerinin ne kadar yanlış olduğu ortada. Kamuoyu da bu öneriye karşı. Fakat Türkiye, Afganistan konusunda ısrarcı. Amaç da ABD’yle ilişkileri düzeltmek. Asıl sorun da bu... 

Çünkü dış politikada, anlık karar alınmaz. Sorunlar ve ilişkiler kişiselleştirilmez. Duygusal tepkiler verilmez. Bir ülkeyle ilişkileri düzeltmek adına, bir başka ülkeyle ilişkiler bozulmaz. Bu alanda kurumsal ilişkiler ve süreklilik esastır. 

Diplomasi; uzman hariciyecilerle, kariyer diplomatlarıyla yürütülür. Müzakere süreçlerinin nasıl ilerleyeceği, kamuoyunun önünde mi, yoksa kamuoyundan gizli mi yapılacağı, konuya göre, muhataba göre değişir.  

 Örneğin; hassas konularda, çözümü zor sorunlarda, yıllardır devam eden gerilimlerde, iç siyasette iktidara puan kaybettirebilecek meselelerde, bazen müzakerelerin kamuoyu önünde yürütülmediği görülür. Doğaldır. Bazen de iktidarlar; muhalefet başta olmak üzere, milletin geniş kesimlerinin desteğini almak için, parti çıkarlarının değil, ulusal çıkarların, devlet politikasının esas olduğu dış politikada, müzakereleri kamuoyu önünde yürütürler. Gelişmeleri hemen meclisle paylaşırlar. Milletin desteğini ararlar. Fakat sorunların kamuoyu önünde tartışılması, muhataba basın üzerinden mesaj verilmesi, sorunların çözümünü her zaman kolaylaştırmayabilir. Zorlaştırdığı da olur. 

O nedenle, heyetler müzakere süreçlerini kamuoyuyla paylaşmazlar. Tarihimizde her iki duruma ilişkin örnekler de çoktur.   

SORUNLAR NASIL ÇÖZÜLÜR? 

Dış politika müzakerelerinde, bazen eski diplomatların müzakerelere katıldığı görülür. Bu sayede hem onların deneyiminden yararlanılır hem de muhataplara, “Biz yeni bir iktidarız ama bu temel konuda, önceki politikaları sürdürüyoruz. O çizgiyi koruyoruz. Siyasetimiz aynı, değişmedi” mesajı verilir.  

 Diplomatların; bilgili, birikimli, becerikli, deneyimli, müzakerede sabırlı, mücadelede dirençli olması zorunludur. Konusuna hâkim, dosyasına vâkıf bir diplomat, ülkesini başarıyla temsil eder. Devletinin hak ve çıkarlarını savunur. Tezlerini güçlü delillerle, kanıtlarla muhatabına anlatır.  

 Dış politikada bazı anlaşmazlıklar çok uzun sürer, on yıllarca çözümsüz kalırlar. Bu alanda aceleci, sabırsız olunmaz. “Çözüm uzadı” diye, bıkılmaz. Ödün verilerek, sorunun hemen çözülmesi istenmez. Pek çok sorun, bölgesel ve küresel şartlar değişince, ittifak ilişkileri değişince, güç dengesi değişince çözülür.  

 Kısacası, devletin kuruluş felsefesi küçümsenerek, devlet politikası dışlanarak, devletin hafızası silinerek, devletin bekası savunulmaz.