Türkiye’deki Instagram yasağının sona erdiği gün Moskova’ya seyahat ettim. İlk kez ayak bastığım bu kent temizliği, görkemli mimarisi, her yanı heykellerle dolu sokakları, tarih kokan geniş bulvarları ve çarpıcı kent tasarımı ile çok güzel ve etkileyiciydi. Ancak bu yazıda Moskova’nın başka özelliklerinden de söz etmek istiyorum.

Sadece Instagram’ın değil, Facebook, X, TikTok, YouTube gibi tüm ana akım sosyal medya platformlarının kapalı olduğu bir ülke Rusya. Bunlara giriş yapmak için de VPN kullanmanız gerekiyor. Facebook yerine kendi popüler sosyal medya ağı VK, Instagram yerine Rossgram, YouTube yerine RuTube ve ağırlıklı olarak Telegram’ı kullanıyorlar. 

Türkiye’deki yasağın sona erişinin hemen ertesinde Rusya’ya gidince, VPN kullanmaya çalışsam da pek verimli olmadığından bir süre zorunlu olarak sosyal medyadan uzak kaldığım bir dönem oldu. Haber almanın, iletişimin dijitalleştiği dünyada sosyal medya yasaklarını iki ayrı ülkede deneyimlemek ilginç olduğu kadar da düşündürücüydü. 

BULUNAMAYAN ADRESLER, KAYBEDİLEN YOLLAR 

Fakat bunlardan daha da zoru, ilk kez gittiğim bir ülkede bir adresi bulmak için yararlandığım dijital haritaların işe yaramaması oldu. Moskova’da Google’ın harita uygulamasını açıp bir yere gitmek isterseniz önce 20 dakika uzaklıkta görünen bir mekân, bir anda 40 dakika uzaklıkta görünüyor. Harita size sola git diyor, sonra aniden sağa gitmeniz gerektiğini belirtiyor. Demek ki yanlış gittim deyip geri dönüyorsunuz, bu defa da “Yanlış yoldasın geri dön” diyor!

Bu şekilde ileri geri, sağ sol derken bir de baktık ki Rusya Federasyonu’nun yasama organı Duma binasının önünde bir aşağı bir yukarı turlayıp duruyoruz. Meğerse kentte Google aracılığıyla yön bulamamanın nedeni, Ukrayna savaşı nedeniyle haritalardaki navigasyonun bir saldırıyla karşı Rusya devleti tarafından bilinçli olarak bozulmasıymış. İtiraf etmeliyim ki bu konuda çok başarılı olmuşlar. Kentte öyle noktalar var ki ilerlediğiniz yönü harita üzerinde anlamanız da olanaklı olmuyor. Bu yüzden yanınızda bir bilen yoksa yolunuzu kaybetmeniz işten bile değil.

Ülkede Google yerine hâkim arama motoru olarak Yandex kullanıldığından onun haritalarına baktığınızda ise Kiril alfabesine alışkın değilseniz işiniz hiç kolay olmuyor. 

TÜRKÇENİN DAHA ÇOK İŞE YARADIĞI ÜLKE!

Rusya’ya ilişkin çarpıcı bir diğer gözlemim, İngilizce bilen insan sayısındaki azlıktı. Bir haftalık seyahat boyunca birkaç kişi dışında İngilizce konuşabilen ve anlayan kimseyle karşılaşmadım. Buna karşın bizim için sevindirici bir durumsa Türkçenin İngilizceden daha çok işe yaraması oldu! Özellikle hizmet sektöründe karşınıza çok sayıda Türk Cumhuriyetlerinden çalışan çıkıyor ve Türkçe anlaşabiliyorsunuz.

Rusya’da deneyimlediğimiz farklı uygulama da kredi kartları konusundaydı. Rusya, Ukrayna savaşı sonrasında alınan bir kararla, uluslararası kredi kartlarıyla işlem Rusya’da bile yapılsa, bilgi ve teyit için yurtdışına bilgi aktarımını engellemek için, kendi ulusal sistemini kurmuş. 

Bu nedenle Türkiye’de kullandığınız hiçbir kredi kartı ülkenin hiçbir yerinde geçmiyor ve yanınızda nakit döviz bulundurmanız gerekiyor. Hatta o kadar ki ülkeden çıkış yaparken uluslararası geçerliliği olan kredi kartı ile “duty free” dükkânlarında bile alışveriş yapamıyorsunuz, sadece orada nakit döviz kabul ediyorlar ama para üstünü ruble olarak veriyorlar.

Sonuç olarak Batı’nın hâkim olduğu dijital dünyanın engellendiği ve finansal sisteminin de büyük ölçüde dışına çıkıldığı bir ülkede yönünüzü eski yöntemlerle basılı haritalar üzerinden bulmaya çalışıyorsunuz. Doğrusu bunlar zorluyor. Bununla birlikte Moskova ile St. Petersburg öylesine sarsıcı bir kültür sarmalına sokuyor ki sizi, Rusya’da tam anlamıyla feleğiniz şaşıyor.