Darp edilen bir kadına yardım etmek isterken saldırganın ölümüne sebep olduğu iddia edilen Kadir Şeker uzun süre hapis yatacak. Karar hukuki olarak tartışılabilir, ama toplum vicdanında kaıdn şiddetine yönelik travma yarattığı gerçek.

Ülkemizde Kadir Şeker’in adının geçtiği cinayet sonrasında ortaya çıkan korkuyla karışık duyarsızlığa ‘Kadir Şeker Sendromu’ adını vermek istiyorum. Bu sendromun iki boyutu olduğu kanısındayım. Biri sokaktaki vatandaş boyutudur, diğeri ise akademisyen boyutu. Önce Kadir Şeker olayını hatırlayalım.

KADİR ŞEKER OLAYI

Şubat 2020’de üniversite giriş sınavına hazırlanmakta olan Kadir Şeker evine dönerken bir adamın bir kadını darp ettiğini görür, müdahale eder, adama kadını bırakmasını söyler. O sırada adamın kadının kocası olduğu anlayınca da yoluna devam eder. Ancak çeşitli suçlardan sabıkası bulunan saldırgan, Şeker’in peşine düşer, hakaret eder, saldırır. Boğuşma sırasında saldırgan bıçaklayarak öldürülür. Olaya ilişkin farklı açıklamalardan çıkardığım sonuç böyle.

Tutuklanan Kadir Şeker’in uzun süre hapis yatacağı anlaşılıyor. Olayın adlî yönünü şüphesiz ki hukukçular tartışabilir. Ancak bu olaya ilişkin benim yorumum şudur: Şeker davasındaki karar adil olsun ya da olmasın, toplum ve özellikle kadınlar bu karardan olumsuz yönde etkilenmişlerdir, etkileneceklerdir. Nasıl?

KADİR ŞEKER SENDROMU

Söz konusu olayı izleyen günlerde ülkemizin babayiğit erkekleri sokakta saldırıya uğrayan kadınlara sırtlarını dönmeye, yardım etmekten kaçınmaya başladılar. Büyük ihtimalle Kadir Şeker’in başına gelenler onları korkutmuştu. Bu konuda kameralara yansıyan iki gözlem:

Bir markettin içinde adam yere düşürdüğü kadına tekmeler, yumruklar atmaktadır. Sadece iki metre uzakta ise bir erkek müşteri kadın kasiyere ödeme yapmaktadır, hemen oradaki bir başka erkek ise alış verişine devam etmektedir. İzleyiciler kadını korumak bir yana, polisi bile aramamışlardır.

Kadir Şeker sonrası bir başka ilginç olayda ise satırlı bir saldırgandan kaçan kadın sokakta tavla oynayan beş erkeğin yanına sığınıp oturur, ancak bu erkeklerden biri kalkıp uzaklaşır, diğerleri ise yerlerinden kıpırdamazlar, saldırgan onların yanında kadına defalarca vurur.

1964’te Amerika’da Kitty Genovese adlı kadını bir adam sokakta otuz dakika boyunca, aralıklarla bıçaklamış, kadının imdat çağrılarını duyan otuz sekiz kişi pencerelerden bakmakla yetinmiş, polisi arayan da olmamıştı. Bu kadının ölümü üzerine Amerika, “Biz nasıl bir toplum olduk?” diye ayağa kalkmış, sosyal bilimciler yıllar süren araştırmalara girişmişlerdi. Ülkemizde gözlenen yukarıdaki iki olaya bakıldığında, ne toplum ayağa kalkmıştır ne de toplumsal duyarsızlığa ilişkin bilimsel araştırmalar yapılmıştır.

AKADEMİSYEN DUYARSIZLIĞI

Ülkemizde son on yılda kadına şiddetin ivmesi artmaktadır. Bunun pek çok sebebi olabilir; olaya bütüncül (geştalt) açıdan bakmak istediğimizde, siyasetçilerin kutuplaştırıcı, öfkeli söylemlerinin, toplumdaki erkeklere kavgacı bir rol modeli sunduğunu düşünmek mümkündür. Siyasi kutuplaşmanın kadın cinayetlerine etkisi belki vardır, belki yoktur. Bu konunun araştırılması gereklidir. Ancak bunu araştırabilecek pek çok akademisyen atanmış rektörlerin üniversitelerinde çalışmaktadır. Bu yüzden bu akademisyenler, eleştirinin bile hakaret kabul edildiği bir ortamda, bir çeşit Kadir Şeker Sendromu’na tutulmuş bir halde, “Başıma bir şey gelmesin” diyerek, suya sabuna dokunmamayı tercih etmektedirler.

Gerçi münferit akademisyen çabaları vardır; örneğin Prof. Dr. Nebi Sümer siyasî iklim ve işsizlik konusunda, Prof. Dr. Deniz Kandiyoti, Prof. Dr. Ufuk Sezgin ve Prof. Dr. Zehra Yaşın Dökmen toplumsal cinsiyet ve kadın sorunları konusunda çalışmalar yapmışlardır. Ancak kanımca, gerek ülkemizdeki siyasî atmosferin ağırlığı altında erkeklerde ortaya çıkan tahammülsüzlüğü ve saldırganlığı gerekse kadına saldırıyı sessizce izleyen erkeklerin adaletsizliğe uğrama kaygılarını cesaretle ele alabilen yeterli sayıda akademisyen yoktur. Anlaşılan o ki, pek çok aydında ve akademisyende, Kadir Şeker olayı öncesinde de, siyasî atmosferden kaynaklanan bir neme lazımcılık ortaya çıkmıştır.

Bu tablo bize yakışıyor mu? Babayiğitliklerine toz kondurmayan erkeklerin kendilerine sığınan kadınlara sırt çevirmeleri bize yakışıyor mu? Çocukluğumda Erzurumda çarşı ortasında bir adamı dövmeye kalkışan yetkiliyi esnaf engellemiş, vatandaşı kurtarmıştı.