Eğitimci Fadime KARACAN ile öğretmenlerin özlük haklarını, karşılaştıkları başlıca sorunları ve bu sorunların çözümlerini konuştuk.

“Türkiye’de çalışan öğretmenler, OECD ülkeleri içinde en çok çalışan, en düşük maaş alan öğretmenler arasındadır. Öğretmenlerin çoğunluğu geçinebilmek için ek iş yapmak zorunda bırakılmış, üçte ikisi borçlanarak hayatını sürdürmek zorunda kalmıştır. Aylık ve zorunlu ek ders karşılığını doldurmayan öğretmenlere idari işlerde öğretmene baskı uygulayarak görevler verilmektedir.”

“Dünya öğretmenleri açısından bir toplusözleşme niteliğinde olan ve Türkiye’nin de imzaladığı “Öğretmenlerin Statüsü Tavsiye Kararı” eksiksiz olarak hayata geçirilmelidir. Öğretmenler hakkında yürütülen disiplin soruşturmasında, soruşturmacı olarak okul müdürleri görevlendirilemez. Soruşturma sürecinde, müfettiş ile birlikte üye olduğu sendikanın temsilcisi de yer almalıdır.”

Hocam öğretmenlerin özlük hakları deyince ne anlamalıyız?

Bir ülkenin gelişmesinde eğitimin payı büyüktür.  Eğitime yatırım yapan ülkeler her açıdan gelişmektedir. Eğitimi etkileyen birçok unsur vardır. Bunlardan  en önemli olanı öğretmendir.

Öğretmenler ne kadar iyi yetiştirilirse, ne kadar çalışma koşulları uygun hale getirilirse eğitimin kalitesi artar dolayısıyla çağdaş, huzurlu bir ülkenin kurulması sağlanmış olur.

Eğitim sistemlerinde; kaliteli öğrenme çıktılarını elde etmede, öğretmen en stratejik parçalardan biridir. Böyle stratejik öneme sahip olan öğretmenlerin konumunun, toplumsal ve kurumsal olarak iyi bir statüde bulunması ve yeterli özlük haklarına sahip olması da kaçınılmazdır. Bir eğitim sistemi içerisinde, öğretmenlik mesleğinin statüsü, ona verilen değerle yüksek  seviyeli  meslek grupları içerisindeki yerini almak durumundadır.

Öğretmenlerin statüsü, öğretmenlerin sosyal sınıfına, çalıştığı çevreye, sosyal ilişkilerinin  derecesine, çevre kalkınmasına katılma cabalarına göre değişebilmektedir. Özlük hakları ise, öğretmenlerin rahat ve huzurlu olarak yaşayabilmeleri için kendilerine tanınan birtakım hakları içermektedir.

Özlük hakları  deyince; öğretmenin öğrenim durumu , atama, adaylık, meslekte yükselme, terfi, denetim ve değerlendirme, sicil, disiplin, sendika üyeliği, varsa engellilik durumu, sağlık, mazeret izinleri, mali haklar, emeklilik ve erkekler için askerlik durumu aklımıza gelir.

ILO ve UNESCO tarafından Öğretmenlerin Statüsü Tavsiye Kararı”, öğretmenlerin konumlarını güçlendirmeyi, haklarını geliştirmeyi ve korumayı amaçlarken, aynı zamanda uluslararası düzeyde yapılmış bir toplu sözleşme niteliği taşımaktadır. 145 paragraftan oluşan belge, öğretmenlik mesleğinde işe alınma, işe alınmada seçme ve formasyon, mesleğe hazırlık, değişik düzeydeki öğretmenlerin mesleki sorunları, iş güvencesi, öğretmenin hak ve sorumlulukları, disiplin işleri ve mesleksel bağımsızlık gibi konuları kapsamaktadır. Ayrıca ücret, çalışma süreleri ve koşulları, özel izinler, araştırma izinleri, tatil, eğitim-öğretim yardımcı personelleri, sınıf mevcutları, öğretmen değişimi, uzak bölgelerde ve kırsal kesimde çalışan öğretmenler ile ilgili özel düzenlemeler, aile yükümlülükleri olan öğretmenlerle ilgili düzenlemeler, sağlık, sosyal güvenlik ve emeklilik gibi konular da bu belge kapsamındadır.

Tavsiye Kararı”, Türkiye tarafından da kabul edilen ve altına imza atılan bir belge olmasına karşın, Türkiye’nin yıllardır yukarıda belirtilen konulardaki yükümlülüklerini yerine getirdiğini söylemek mümkün değildir.

Resmî veya özel öğretim kurumu ayrımı yapmaksızın bütün öğretmenleri kapsayacak,öğretmenlerin mesleki sorunları, iş güvencesi, öğretmenin hak ve sorumlulukları, disiplin işleri ve mesleksel bağımsızlık, ücret, çalışma süreleri ve koşulları, özel izinler, araştırma izinleri, tatil,  sınıf mevcutları, öğretmen atamaları, uzak bölgelerde ve kırsal kesimde çalışan öğretmenler ile ilgili özel düzenlemeler, aile yükümlülükleri olan öğretmenlerle ilgili düzenlemeler, sağlık, sosyal güvenlik ve emeklilik gibi konular da  düzenlemeler yapılarak öğretmenler refaha kavuşturulmalıdır. Kadrolu, sözleşmeli, ücretli ve özel kurum öğretmenleri diye bir ayırım yapılmaksızın öğretmenlik mesleğinin bütün boyutlarını ele alacak bir yasal düzenlemeye acilen ihtiyaç duyulmaktadır.

Hocam öğretmenlerin karşılaştıkları başlıca sorunlar nelerdir?

    1. Öğretmenlerin ders yükü ve görev sayısı fazla olduğundan bireysel gelişimine zaman ayırmada zorlanmaktadırlar. Ayrıca başarılı öğretmenlerin ödüllendirilmesi adil olmadığından öğretmenlerin çalışma şevkini azalmaktadır.

    2. Sınıf mevcutlarının kalabalık olması ve özel gereksinimi olan öğrencilerle ilgili eğitim eksikliği nedenlerinden dolayı kaynaştırma öğrencileri ihtiyaç duydukları eğitimi almakta sıkıntı yaşamaktadırlar.  

    3. Türkiye’de çalışan öğretmenler, OECD ülkeleri içinde en çok çalışan, en düşük maaş alan öğretmenler arasındadır.

    4. Öğretmenlerin çoğunluğu geçinebilmek için ek iş yapmak zorunda bırakılmış, üçte ikisi borçlanarak hayatını sürdürmek zorunda kalmıştır.

    5. Öğretmenler, sık sık değişen eğitim politikaları nedeniyle okullardaki eğitimlerde birlik beraberlik sağlama ve işbirliği içinde çalışmada zorlanmaktadır.

    6. Öğretmen açığı olmasına rağmen soruna kalıcı çözümler üretilmeyerek 500 bin işsiz öğretmenin ataması yapılmamıştır.

    7. Eğitimde öğretmen istihdamını, kariyer basamakları ve performans değerlendirme uygulamaları öğretmenleri birbirine rakip haline getirmiştir.

    8. Eğitime bütçeden yeterli pay ayrılmaması nedeniyle; okulun ihtiyaçları için öğretmenler öğrencilerden çeşitli adlar altında para toplamaya zorlanan birer “tahsildar” durumuna düşürülmüştür.

    9. Demokratik haklarını kullandıkları ve sendikal çalışmalara katıldıkları için her yıl çok sayıda öğretmen soruşturma geçirmekte, sürgün ve cezalarla karşı karşıya kalmaktadır.

    10. KHK’lerle öğretmenler hukuksuz  olarak ihraç edilmektedir.

    11. Çalışırken alınan ek ödemelerin tamamı  emekliliğe yansıtılmamaktadır.

    12. Öğretmenler arasında kadrolu, sözleşmeli, ücretli ve özel okul öğretmeni  ayırımı vardır.

    13. 2016 yılında yayımlanan KHK ile uygulanmaya başlanan sözleşmeli öğretmenlikte birçok hak gaspı ve mağduriyet yaşanmaktadır.

    14. Öğretmen İstediği Sendikaya üye olmada siyasilerden baskı görmektedir.

    15. Öğretmen sendikalarının Grevli toplu sözleşme hakkı  yoktur.

    16. Konusu eğitim öğretim olmayan her türlü faaliyete  katılım için öğretmenler zorlanmaktadır.  Zaman zaman devlet büyüklerini karşılamak için zorunlu görevler verilmektedir.

    17. Aylık ve zorunlu ek ders karşılığını doldurmayan öğretmenlere idari işlerde öğretmene baskı uygulayarak görevler verilmektedir.

Hocam öğretmenlerin sorunlarının çözümündeki önerileriniz nelerdir?

    1. Dünya öğretmenleri açısından bir toplusözleşme niteliğinde olan ve Türkiye’nin de imzaladığı “Öğretmenlerin Statüsü Tavsiye Kararı” eksiksiz olarak hayata geçirilmelidir.

    2. Öğretmenlik mesleği bir ihtisas mesleğidir. Bu nedenle mesleğine özgün mevzuatı olmalı, (657 sayılı kanun öğretmenlik mesleğine cevap vermemektedir) şeffaf ve işlevsel (yani meslek kapsamına uygun atanma; öğretmen yeterliklerine dayalı, ölçülebilir, gözlemlenebilir ve kanıtlanabilir başarı ölçütleriyle yükselme ve emeklilik; görev ve sorumluluklarına ve çağın gerekliliklerine uygun mesleki gelişim ve hizmet içi eğitim faaliyetleri, öğretmen verimliliğini ve etkililiğini belirleyecek duyarlılıkta bir tanıma-ödül sistemi çıktılarıyla hak edilecek mali ve sosyal ödül, hak ve yardımlar vb.) olan bir meslek kanununun düzenlenmesi.

    3. Öğretmen teftişi; öğretmenlerin mesleki görevlerini yerine getirmede özendirici, destekleyici olmalıdır.

    4. Öğretmenin yetiştirilmesi, atanması, görevde yükselmesi, ödül, ceza emeklilik v.b  anayasada belirlenen temel ilkeler doğrultusunda  devlet politikası olarak uygulanmalı.  Siyasi iktidarlarla birlikte değiştirilmemelidir

    5. Ödüller, öğretmenlik mesleğinin sürekli gelişime açık ve öğretmenlerin mesleki yeterliklerinin gelişimini teşvik edecek tarzda kurgulanmalıdır. Ödüllendirmeye esas ölçütler somut, adil ve nesnel bir şekilde belirlenmelidir. Bakanlıkça belirlenen öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri öğretmenlerin iş başarımlarında  etkili olarak kullanılmalıdır.

    6. Hizmet içi eğitimler MEB tarafından değil de özel kuruluşlar, üniversiteler ve sivil toplum örgütleri  tarafından düzenlenmeli, öğretmen ihtiyaç duyduğu alanda hizmet içi eğitime gitmeli, aldığı hizmet içi eğitimler; meslekten ilerleme, kariyer sağlama ve performans değerlendirmede dikkate alınmalı öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri performanslarının değerlendirilmesinde etkin kullanılmalıdır.

    7. Emekliye ayrılacak öğretmenlere ; emekliye hazırlık kursları verilmeli, toplumsal projelerde çalışmak isteyen emekli öğretmenlere  görev verilmelidir.

    8. Öğretmenlerin aile bütünlüğü sağlanmalıdır.

    9. Öğretmenlerin  grevli toplusözleşme hakkı önündeki engeller kaldırılmalı, gerçek bir toplusözleşme düzeni sağlanmalıdır.

    10. Öğretmenlerin yasal düzenlemelerle kendilerine verilen işlerden başka, meslek dışı, herhangi bir görevle yükümlü tutulmamalıdır.

    11. Her öğretmen görevi ile ilgili belirlenmiş kriterlerle adil değerlendirilmeli, bu değerlendirmeler somut bilgi ve belgelere dayandırılmalı, değerlendirme aleni yapılmalıdır.

    12. Her öğretmene kaliteli bir eğitim için gerekli fiziki koşullar, donanım, eğitim araç ve gereçler sağlanmalıdır.

    13. Derse hazırlık, planlama, kurullarda ve komisyonlarda görev alma, disiplinler arası çalışmalar, zümre toplantıları, ders dışı eğitim öğretim etkinlikleri, veli eğitimi ve veli görüşmeleri öğretmenin asil görevleri  olmalı maaş karşılığında yapılmalı, ders ücreti gibi bir ücret olmamalıdır

    14. Öğretmenlerin okulöncesi eğitim çağındaki çocukları, Bakanlığın eğitim kurumlarından ücretsiz yararlanırlar Kreş için MEB destek  vermelidir.(ücrette ve çocuğun kreşe yerleştirilmesinde)

    15. Doğum yapan anne 6 ay ücretli izinli sayılmalı, 6 aydan sonra  bir yıl haftada 15 saat derse girmelidir.

    16. Disiplin soruşturmasını okul müdürü yapmamalı, tarafsız kişiler tarafından yapılmalıdır.

    17. Okul yönetimi ve veliler öğretmenin saygınlığına karşı bir davranışta bulunmamalıdır. Öğretmenlerin saygınlığı korunmalıdır.

    18. Başöğretmen unvanı olan öğretmenlerden etkili şekilde yararlanılmalıdır.   (projeler, aday öğretmenlere rehberlik, hizmetiçi eğitim v.b)

    19. Öğretmen bilgisi dışında görevlendirme yapılamamalıdır.

    20. Her öğretmen sosyal sorumluk amacıyla veli eğitimi yapmalı, halkın aydınlanması için diğer sivil toplum örgütleri ile işbirliğine girmeli, yapılan  bu çalışmalar performans değerlendirmeye dahil edilmelidir.

    21. Kültür bakanlığının yayınlarından ve müze ziyaretlerinde % 50 indirim sağlanmalıdır.

    22. Öğretmenlerin  bugüne kadar yaşadığı ekonomik mağduriyetler giderilmelidir.

    23. Özel öğretim kurumlarında istihdam edilen öğretmenlerin ise 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde sürekli ve tam zamanlı kıdem tazminatı hakları saklı kalacak şekilde en az 4 yıl süreli iş sözleşmeleriyle istihdam öngörülmelidir.

    24. Özel okullarda çalışan öğretmenlerin çalışma şartları  ve ücretleri, devlet okullarında çalışan öğretmenlerle aynı olmalıdır.

    25. Haftalık ders programının hazırlanmasında öğretmenin görüşü alınmalı, haftalık  çalışma saati 35 saat olmalıdır.

    26. Yıllık izinler 6 haftayı geçmemeli, okulların kapalı olduğu diğer kalan sürelerde öğretmen  hizmet içi eğitime  ve kültür gezilerine katılmalıdır.

    27. Öğretmenlerin yasal düzenlemelerle kendilerine verilen işlerden başka, meslek dışı, herhangi bir görevle yükümlü tutulmamalıdır.

    28. Her öğretmene kaliteli bir eğitim için gerekli fiziki koşullar, donanım, eğitim araç ve gereçler sağlanmalıdır.

    29. Dezavantajlı ve az tercih edilen okullarda görev yapan öğretmenlere maaşlarında iyileştirme olmalı ve konut kiralama ve yaşanabilir bir konut bulma imkanı olmayan yerleşim birimlerinde öğretmenler için konut temini Bakanlıkça sağlanmalıdır.

    30. Eğitim-öğretim yılı başında öğretmenlere yapılan eğitim-öğretime hazırlık ödeneği, her dönem başında olmak üzere yılda iki kez verilmelidir.

    31.  Bilgi Yönetim Sistemi ile  öğretmenlerin hizmet alanları, il ve hizmet bölgeleri arası, isteğe bağlı, özür durumu, görev değişikliği, kurumlar arası nakil ve emeklilik durumuna bağlı öğretmen hareketliliğinin yönetilmelidir.

    32. Kurum normları, okulların ders yükü, okulda derse hazırlık, planlama, ölçme değerlendirme, disiplinler arası çalışmalar, mesleki gelişim çalışmaları, destek ve telafi çalışmaları, veli toplantıları ve bilgilendirmeleri, nöbet görevleri ile her türlü eğitici etkinlikler ve ders dışı çalışmalar  hesabına  göre yapılmalıdır.

    33. Çalışırken alınan ek ödemelerin tamamı  emekliliğe yansıtılmalı vergi dilimi uygulaması sabitlenmeli günlük koşullara göre belirlenmelidir.

    34. Dezavantajlı yerleşim birimlerinde eğitim öğretim sınıfında görev yapanlar için söz konusu bölgede görev yaptıkları her bir yıl için 60 gün yıpranma payı hakkı verilir.

    35.  Her eğitim öğretim yılı başında eğitim öğretim hizmetleri sınıfında fiili olarak öğretmenlik görevi yapanlara eğitim öğretim yılı hazırlık ödeneği ihtiyaç duyulan düzeyde verilmelidir. 

    36. Mesleğe kabul edilen öğretmenlerin eğitim sistemi içerisinde sahip olduğu

hak ve yetkiler ile sorumlulukları açık ve net olarak belirlenmelidir. 

    37. Maaş, ücret ve gelir farklılıkları; kariyer basamakları, belgelendirilmiş mesleki gelişim, kıdem ya da sorumluluk derecesi gibi nesnel ölçütlere dayanmalıdır. 

    38. Öğretmenin günde ve haftada ilgilenmek zorunda olduğu öğrenci sayısı, derslere hazırlık için gerekli zaman, her gün verilecek değişik derslerin sayısı ve süresi, öğretmenlerin araştırmalara, okul dışı etkinliklere katılmaları, öğrencileri denetlemeleri için gerekli görülen

zaman gibi unsurlar belli bir asgari standarda bağlanmalı ve ilave mali haklar ve ücretle ilişkilendirilmelidir.

    39.  Öğretmenlerin özlük hakları, mali hakları, aylıkları, ücretleri, sosyal hakları ve çalışma koşulları, sendikalar ile işverenler arasında toplu görüşmeler/toplu sözleşme yoluyla belirlenmelidir. Öğretmenlerin ücretleri, öğretmenlik işlevinin ve bu işlevin toplum için taşıdığı önem kadar, mesleğe girişlerinden başlayarak öğretmene düşen her tür sorumluluğa uygunolmalıdır. 

    40. Türkiye’de öğretmen maaşları OECD verileri esas alınarak iyileştirilmeli ve tecrübenin maaşa etkisi yeniden düzenlenmelidir. Bu çerçevede, doğrudan öğretmen maaşlarını iyileştirmeye yönelik adımlar, hayat pahalılığından kaynaklanan artışa mukabil öğretmen maaşlarında düzeltme ve genel olarak kamu sektöründe maaşların düzeltilmesi temel alınarak bir iyileştirme mekanizması kurulmalıdır. 

    41. Öğretmene; etnik köken, dil, inanç, cinsiyet, siyasal tercih, felsefi düşünce bakımından hiçbir baskı ve ayrımcılık yapılmamalıdır.

    42. Öğretmenler hakkında yürütülen disiplin soruşturmasında, soruşturmacı olarak okul müdürleri görevlendirilemez. Soruşturma sürecinde, müfettiş ile birlikte üye olduğu sendikanın temsilcisi de yer almalıdır. 

    43. Sosyo-ekonomik açıdan daha az gelişmiş yerlerde görev yapan öğretmenlerin zorunlu çalışma süreleri sonunda atanma talepleri ertelenmemelidir. 

    44. Öğretmen ve diğer eğitim personeli, belediye araçlarından ücretsiz, kamu servislerinden de diğer kamu personeli gibi yararlanmalıdır. 

    45. Öğretmenin izni olmaksızın özlük dosyasındaki bilgiler ve kayıtlar açıklanamaz.

Özlük dosyası doğru ve tarafsız bir şekilde tutulmalıdır.

    46. Öğretmenler; öğretmenevleri, öğretmen lokalleri, yatılı okul lojmanları, Bakanlığın eğitim kamp ve dinlenme tesislerinden öncelikli olarak yararlanmalı,

Ücretlendirme varsa, %50 indirim uygulanmalıdır.

Sevgili hocam değerli bilgileriniz için size teşekkür ediyorum. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin...