Bir öğretmen olan Sıtkı Alp’in kurmuş olduğu Çankaya Üniversitesi nitelikli işler yapmaya devam ediyor.

Çankaya Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi Müdürü Prof. Dr. Uğur Öner ve Çankaya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı  (Çankaya Üniversitesi Lise Kış Okulu Eğitim Koordinatörü) Prof. Dr. Buket Akkoyunlu ile öğrencilerin kendilerini tanıma sürecini ve Çankaya Üniversitesi Lise Kış Okulunu konuştuk.

Sayın Prof. Dr. Uğur Öner, öğrencilerin üniversiteye hazırlanırken kariyer yolculuklarında kendilerini tanıma süreci var. Öğrenciler sınava 2 ay kala hatta bazen sınav olduktan sonra bile ne olacaklarına karar vermemiş olabiliyorlar. Oysa öğrencilerin, mezuniyetten sonra ne eğitime ne de kendilerine dair çok fazla görüş geliştirme fırsatları da olmuyor. Sayın Öner, öğrencilerin kendilerini tanıma süreci ne zaman başlar? Ne zaman başlamalıdır? Kendini gerçekleştirmek deneyimini siz tam olarak nereye koyuyorsunuz?

U. Öner: İnsanın gelişim süreci doğduğu an başlar ve ölünceye kadar devam eder. Her dönemin, kendine özgü yerine getirilmesi gereken bazı gelişimsel görevleri vardır. Lise sona geldikleri zaman öğrencilerden çok zorlu bir görev bekleniyor. Nedir bu zorlu görev? Öğrencilerden ben kimim? sorusunun yanıtını bulup, bana en uygun meslek nedir?i tasarlayarak ve bu iki sorunun yanıtını bağdaştırmaları bekleniyor. Tabii bu çok zorlu bir görev. Aslında lise sona bırakılmaması gereken, bireyin kendini algılamaya başladığı andan itibaren işletilmesi gereken bir süreç. Bireyin duyu organları aracılığıyla kendiyle ilgili edindiği bazı algılar var. İşte gençler meslek seçimine doğru giderken, bu algıları yaşam içerisinde anlamlandırmaya ve ben kimim? sorusunu yanıtlamaya çalışmalılar.

Doğru bir meslek seçimi için, bireyin hem kendisini, kendi kişilik özelliklerini tanıması hem de mesleklerin ondan bekleyeceği nitelikleri bilmesi ve aynı zamanda bu ikisini bağdaştırması gerekiyor. Meslek seçimi kararı basit, günlük bir karar olmayıp bireyin bütün yaşamını belirleyecek önemli ve kritik bir karar. Meslek seçimi kararını sancılı bir süreç olmaktan çıkarmak için bireyin kendisini önceden hazırlaması gerekiyor. Kimlik gelişimi ve benlik gelişimi meslek seçimindeki çok önemli iki kavram. Temelde bireyin yanıtlayacağı soru: Ben kimim ve bu kimliğe nasıl bir kartvizit oluşturabilirim? Benlik kavramı ve kimlik kavramı örtüştüğü zaman bireyin doyum sağlayacağı, kendini gerçekleştirebileceği bir meslek yolunda ilerlemesi mümkün olabiliyor. Freud’un da söylediği gibi, bireyin, dış dünyadaki gerçekliklerle kurduğu en önemli bağlantı mesleği ya da işidir. İş ve meslek, insan yaşamında kim olduğunu belirleyen çok önemli bir kavramdır. O nedenle bu kararı verirken gençlerin gayet bilinçli olmaları gerekiyor. Ve tabi anne-babalara ve eğitimcilere de çok önemli görevler düşüyor.

Bu noktada Çankaya Üniversitesi Lise Kış Okuluna dönmek istiyorum. Neden böyle bir okul açma gereksinimi duydunuz?

B. Akkoyunlu: Gerek Arı Okullarındaki deneyimlerimiz gerekse tanıtımlarda üniversitemizi ziyarete gelen öğrenciler ve hatta üniversite 1. sınıf öğrencilerimizle yaptığımız görüşmelerde, onların doğru meslek seçimi, kendilerine uygun meslek seçimi konularındaki paylaşımlarımız lise gençleri için bu önemli ihtiyacı fark etmemize neden oldu. Lise okuluyla liseli gençlere meslekleri deneyimleterek tanıtmak istedik. Bunu da meslek atölyeleri şeklinde ve çevrim içi olarak planladık. Tabi eğitim uzaktan eğitim biçiminde olunca, öğretim tasarım da farklılaştı. Alanında deneyimli hocalarımızla liseli gençlere hem meslekleri hem de üniversitemizin bölümlerini tanıtmak amacıyla teori ile uygulamayı bir araya getiren çalışmalar gerçekleştireceğiz. Simülasyon temelli  çevrimiçi kış okulumuzda, Meslek Atölyeleri ile amacımız, gençlere, merak ettikleri ya da tercih etmeyi düşündükleri meslek alanlarını uygulamalı olarak tanıtacağız.

            Meslek Atölyelerimizde; gençlerin,

-       Bir mesleğin bana uygun olup olmadığını nasıl anlayabilirim?

-       Bireysel özelliklerimin bir meslek için uygun olup olmadığından nasıl emin olabilirim?

-        Bir avukatın, bir psikoloğun, bir diplomatın, bir iktisatçının, bir mühendisin ya da bir mimarın mesleki konuları ele alış biçimlerini, mesleki problemlere çözüm yaklaşımlarını nasıl öğrenebilirim?

sorularına yanıt bulabilecekleri, mesleklerle ilgili örnek olayları ya da  problem durumlarını konu edeceğiz. 

Liseli öğrencilerin bu tür deneyimlere ihtiyaçları çok fazla. Lise Kış Okulunuzda 22 meslek atölyeniz var. Onların hepsini birazdan tek tek alacağız. Meslek seçimi sürecinde anne babalar da çok heyecanlı ve kaygılı. Onlara yönelik bir çalışmanız da olacak mı lise okulunuzda?

B. Akkoyunlu: Yarı yıl tatilinde birer haftalık dönemler halinde yapacağımız lise kış okulumuzda, her iki haftanın çarşamba akşamları anne-babalar ve öğrenciler için meslek seçimi ile ilgili bilgilendirme konferansımız olacak. Bu yolla çevrim içi ortamda anne-babalara da rehberlik yapmayı planlıyoruz.

Uğur hocam, çocuklarının meslek seçimi konusunda anne-babanın katkısı ve etkisi ne düzeyde olmalı? Bununla ilgili Türk anne-babalarına bir karne verecek olsanız, nasıl bir karne verirsiniz?

U. Öner: Bizim kültürümüz çok bize özgü ve meslek seçiminde de devreye giriyor. İçinde yaşadığımız kültürün değerleri öğrencilerimizin, çocuklarımızın kararlarını, meslek tasarımlarını yoğun biçimde etkiliyor. Öncelikle anne baba kendi yaşamında, kendi umutlarını gerçekleştirememiş ise kendi umutlarını gerçekleştirebilecek mesleklere yöneltmeye çalışıyor çocuklarını. Ancak bu doğru bir yaklaşım değil. Anne-babalar beşik kertmesi gibi meslek kertmesi yapabiliyor.

Anne-babaların yönlendirmelerinde, toplumsal cinsiyet kalıp yargıları da etkili olabiliyor. Kız çocuktur, evinin kadını olsun, çocuğunun anası olsun diye bazı mesleklere yönlendirebiliyorlar kızlarını.  Kız ve erkek çocukların beyin yapısında herhangi bir ayrım yok. Bu tür toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili yapılan yönlendirmeler, kız öğrencilerin lise sona doğru  umu düzeylerinin düşmesine neden oluyor. Anne babalara söylemek istediğim en önemli şey, çocuklarını iyi tanısınlar ve çocuklarının kendilerini tanıyabilme olanağı bulabilmelerine yardımcı olsunlar, çocuklarının kendileri için uygun olabilecek meslekleri tanımalarına destek olsunlar.  Çünkü bireyin benlik kavramı ile seçtiği mesleğin ondan bekledikleri bağdaşık olmadığı zaman, yani birey kendisine uygun bir meslek seçmediği zaman mutsuz oluyor, o meslekte kalamıyor. Mutlaka kişilik özelliklerimiz ile mesleğimizin bizden beklentilerinin örtüşmesi gerekiyor. Yüzde yüz örtüşmese bile büyük bir oranda örtüşmeli yoksa insanlar o meslekte kalamıyor. Bu arada, gelecekte tek meslekten emekli olma yaklaşımının da değişeceği gerçeğini görmezden gelmemeliyiz. Üniversiteler olarak, üniversite hocaları olarak bölümlerde interdisipliner yaklaşımlara  gençlerin farklı alanlarda bilgi ve beceri kazanmalarına ve tüm bunların mesleki yönelimlerine katkı sağlamasına duyarlı olmalıyız, bu yönde çalışmalar yapmalıyız. 

Bu arada çok önemli bir konudan daha bahsetmek istiyorum. Aslında iki dil konuşuyoruz. Meslek seçerken bir tanesi bireyin kendini betimlerken “Ben kimim?” sorusuna yanıt verirken kullandığı psikolojik dil; İkincisi ise meslekler hakkında bilgi edinmeye başladığı zaman, ‘şu meslek ne yapar, bu ne yapar? Sorularını yanıtlarken kullandığımız mesleki dil. Kurguladığımız meslek atölyelerinde liseli gençler psikolojik konuşma dillerini mesleki konuşma diline çevirme deneyimi yaşayacaklar. 

Şöyle bir örnek verebilirim.  Eğer bir kişi kendini şöyle tanımlıyorsa “Ben insanlarla çalışmaktan hoşlanıyorum. insanlara yardım etmekten, onları anlamaktan, onlarla empati kurmaktan keyif alıyorum. Bu konuda yetenekliyim” diyorsa, bunun mesleki konuşma diline çevirisi “Ben öğretmen olacağım, ben psikolog olacağım, ben sosyal hizmet uzmanı olacağım, ben doktor olacağım”dır. Bir başka örnek verecek olursam: Bir kişinin psikolojik konuşma dili: “Ben makinalarla uğraşmaktan, çalışmaktan hoşlanıyorum” diyorken  bu kişiyi insanla çalışılacak bir mesleğe yöneltmek, böyle bir mesleki dile zorlamak uygun değildir. Psikolojik dil ile mesleki dilin uygunluğu doğru meslek seçimi açısından son derece önemlidir.

Meslek atölyelerinden söz eder misiniz?

B. Akkoyunlu: Çankaya Lise Kış Okulumuzda 6 alanda (Fen Bilimleri ve Matematik, Filoloji, Hukuk, Mühendislik ile Sosyal ve Beşeri Bilimler) 22 meslek atölyesi var.

-         Fen Bilimleri ve Matematik alanında 1,

-         Filoloji alanında 3,

-         Hukuk alanında 3,

-         Mimarlık alanında 2 (İç mimari, Mimarlık, Şehir ve Bölge Planlama)

-         Mühendislik alanında 6 (Bilgisayar, Endüstri, Makine, Mekatronik, Yazılım),

-         Sosyal ve Beşeri Bilimler alanında 7 (Psikoloji, Uluslararası İlişkiler, İktisat – İşletme, Halkla İlişkiler ve Reklamcılık) meslek atölyesi bulunmaktadır.

Her bir meslek atölyesi 6 saatten oluşuyor. Bir öğrencinin Çankaya Üniversitesi Lise Kış Okuluna (çevrim içi) kayıt olmak için en az 2 en fazla 3 meslek atölyesini seçmesi gerekiyor.

Web sayfamızda ayrıntılı olarak yer alan meslek atölyelerine örnek verecek olursam; Hukukçu nasıl düşünür? Sosyal medyada ne kadar özgürüz? Psikoloji alanında, tutumları değiştirmeye yönelik bir kampanyayı nasıl tasarlayabiliriz?  gibi alanında deneyimli öğretim elemanlarımız ile birlikte çok keyifli, verimli meslek atölyeleri planladık. Fakülteler olarak birlikte örnek bir ekip çalışması gerçekleştirdik. Atölyelerin çevrim içi olmasının katılımı artırması, gençlerin yarı yıl tatillerini planlaması anlamında önemli artıları olacağını da düşünüyoruz. Yine çevrimiçi ortamın çeşitli özelliklerinden yararlanarak etkileşimli grup çalışmaları ve en önemlisi gençlere teknolojinin doğru ve etkili kullanımı anlamında da önemli bir deneyim yaşatacağımıza inanıyoruz.

Çankaya Üniversitesi Lise Kış Okulu hangi tarihler arasında? Kimler başvurabilir? Bir kontenjan sınırı var mı? Meslek atölyeleri dışında başka etkinlikler olacak mı?

B. Akkoyunlu: Lise Kış Okulu bir haftalık bir süreyi kapsıyor. İsteyen öğrenciler yarı yıl tatilinin ilk haftası olan 23-27 Ocak 2023 haftasında lise kış okuluna katılabilirler. Yarı yıl tatilinin ilk haftasında uygun olmayan öğrenciler 30 Ocak – 3 Şubat 2023 tarihleri haftasındaki kış okuluna katılabilirler. Yarı yıl tatilinin her iki haftasında da zamanı uygun olan liseli gençler farklı atölyelere katılarak lise okulumuzdan çok daha fazla yararlanabilirler. Lise kız okulumuza 2022 – 2023 Eğitim Öğretim yılında 9., 10. ve 11. Sınıf öğrencileri başvurabilirler. Atölyeleri en az 15 en çok 25 öğrenci olabilecek biçimde planladık. 

Programda isteyen öğrenciler için seminerler ve her gün 16.00-16.50 arasında Akademisyenlerle Buluşma saatine de yer verdik.  Fakülte öğretim elemanlarımız Fakülte / Bölüm hakkında sorularınızı yanıtlayacaklardır.

Çalışmalarınız devam edecek mi? Örneğin yaz tatili için ne planlıyorsunuz?

B. Akkoyunlu:  Bu tür çalışmalar bir bakıma ortaöğretim kurumlarıyla üniversiteler arasında bir köprü oluşturuyor. Bununla birlikte mesleki rehberlik, gençlerin kariyer planlamalarına rehberlik etmek üniversitelerin bir toplumsal sorumluluğu aslında. Yarıyıl tatilinde çevrim içi olarak gerçekleştireceğimiz lise okulunu, yaz tatilinde kampüsümüzde, yüz yüze uygulamayı planlıyoruz. Yaz okulumuzda, labratuvarlarımızı ve dersliklerimizi de kullanarak uygulamaya koyacağımız meslek atölyelerinin yanı sıra, disiplinlerarası çalışmalar ve çeşitli eğlenceli etkinlikler de yapmayı planlıyoruz.

Uğur hocam, Çankaya Lise Kış Okulu ile ilgili siz ne söylemek istersiniz?

U. Öner: Gençler üniversite yaşamını çok farklı hayal ediyorlar. Üniversitede her şeyin onlara sunulacağını düşünerek, kendilerinin bu anlamda bir çaba harcamayacaklarını zannediyorlar.. Oysa üniversitede sen ne talep edersen onu alabilirsin. Işte lise kış okulumuzla gençlerin öncelikle bu edilgen beklentilerini yıkmayı hedefliyoruz. Lise kış okulumuzda interaktif eğitimlerle, atölyelerde onların hem üniversite yaşamlarına giriş yapmalarını hem de mesleklerle etkileşimli bir biçimde tanıştırmalarını amaçlıyoruz.

Meslek seçme kararı yaşamımızda verdiğimiz en önemli kararlardan biridir. Mesleğimizi seçtiğimiz anda, adeta kendimizi uygulamaya koyuyoruz. Mesleğimiz, tüm kişiliğimizi, bütün yaşam biçimimizi belirliyor. Kimlerle birlikte olacağız? Nasıl bir çalışma ortamımız olacak? Yaşam tarzımız nasıl olacak? hepsini mesleğimiz belirliyor.  Meslek, insanın yaşamı için çok önemli bir başvuru çerçevesi oluşturuyor. İşte Çankaya Üniversitesi olarak meslek atölyeleri ile liseli gençlerin meslekleri tanımalarını ve kendilerine uygunluklarını deneyimlemelerini sağlayacağız.

Kısaca konuklarımızı tanıyalım.

Prof. Dr. Uğur Öner – Çankaya Üniversitesi Öğretim Üyesi. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkez Müdürü

Ben 35 yıl Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde görev yaptıktan sonra 2005 yılında Çankaya Üniversitesine geçtim. 18 yıldır buradayım. Fen Edebiyat Fakültesinde psikoloji bölümünün derslerine, İngiliz Dili ve Edebiyatının derslerine girmeye çalışıyorum. Aynı zamanda da Çankaya Üniversitesinde bir Psikolojik Rehberlik ve Danışma Merkez müdürüyüm. Merkezimizde hem bireysel psikolojik danışma hizmeti veriyoruz hem de öğrencilerin psikososyal gelişimlerini desteklemek amacıyla çalışmalar yürütüyoruz. Ayrıca, Arı Okulları'nın akademik danışmanlığını yapıyorum ve orada da Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi'nin bütün etkinliklerini birlikte yürütüyoruz. Programlar üretiyoruz, öğrencilerle çalışıyoruz.

Prof. Dr. Buket Akkoyunlu - Çankaya Üniversitesi Öğretim Üyesi- Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı – Çankaya Lise Kış Okulu Eğitim Koordinatörü

Ben de 33 buçuk yıl Hacettepe Üniversitesi de çalıştıktan sonra Eğitim Fakültesinde 2017 yılında emekli olarak Çankaya Üniversitesi'ne geldim. Benim alanım Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri ve Öğretim Tasarımı alanı ve bu konudaki çalışmalarımı yürütüyorum. Şu an Fen Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanlığı görevini yürütüyorum. Aynı zamanda ben de 1998 yılından beri Arı Okulları'nın akademik danışmanı olarak devam ediyorum, Bu konuda çeşitli çalışmalarımız var. Yükseköğretim Kalite Kurulu'nda akademik danışmanlığını yapıyorum ve bu şekilde çalışmalarımızı kuram ile uygulamayı birleştirerek sahada kullanıyoruz.