Cumhuriyet gazetesi 7 Mayıs 2024 tarihinde kuruluşunun 100. yılını kutlayacak. Cumhuriyet gazetesi aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin hafızasıyla ve ilkeleriyle özdeşleşmiş bir gazetedir. Cumhuriyet gazetesi herhangi bir gazete değildir.

Türkiye’nin en köklü, saygın, ciddi ve ayrıcalıklı gazetesi olan Cumhuriyet bu özelliğini büyük bedeller ödeyerek kazanmıştır. Cumhuriyet, reklam ve pazarlama teknikleriyle ve yüksek tirajla değil, ilkeleriyle ve eylemleriyle bugünlere gelmiştir.

Cumhuriyet gazetesi, Kurtuluş Savaşı’nın lideri ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün Aydınlanma Devrimlerine bir asır boyunca sahip çıkmayı başarmış ve bu ilkelerin açılımlarını okurlarına aktarmış bir yayın organıdır.

Yunus Nadi, Nadir Nadi, İlhan Selçuk, Uğur Mumcu, Ali Sirmen, Oktay Akbal, Melih Cevdet Anday, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Server Tanilli, Ahmet Taner Kışlalı, Mümtaz Soysal, Muammer Aksoy, Bahriye Üçok gibi yazarlar, sadece köşe yazıları yazmakla kalmamış, yazılarıyla Türkiye’nin Aydınlanma hareketine ve entelektüel yaşamına büyük katkılar sağlamışlardır.

Cumhuriyet gazetesinin yazarları, Türkiye Cumhuriyeti’nin Aydınlanma Devrimlerine sahip çıktıkları için, hapislere girmiştir, tutuklanmıştır, gözaltına alınmıştır, işkence görmüştür, öldürülmüştür, alçak ve aşağılık suikastların kurbanı olmuştur.

***

Medyanın büyük ölçüde AKP’nin teokratik diktatörlük rejiminin propaganda aygıtı haline dönüştüğü bir dönemde, Cumhuriyet gazetesinin onurlu, namuslu ve şerefli bir biçimde ayakta kalması ve 100. yılına girmiş olması, medya tarihinde başlı başına önemli bir olaydır.

12 Eylül askeri darbesinden sonra defalarca, gazetenin ilkelerini ve yayın politikasını benimsemeyen odaklar tarafından işgal edilen Cumhuriyet gazetesi, bu operasyonları da bertaraf etmeyi başarmıştır.

“İkinci cumhuriyetçi” ve neoliberal odaklar, siyaseti, din, mezhep, etnik kimlik ve sermaye fetişizmine indirgeyen çevreler, Atatürk’ün kurduğu Cumhuriyet Halk Partisi’nde gerçekleştirmeye çalıştıkları operasyonu, Cumhuriyet gazetesinde de gerçekleştirmeye çalıştılar.

Aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti anayasasının temel ilkelerinde de açılımları olan cumhuriyetçilik, halkçılık, devletçilik, laiklik, ulusçuluk, devrimcilik ilkeleri, Aydınlanma Devrimlerinin temel ilkeleri olarak, Cumhuriyet gazetesinin meşalesi olmuştur.

Cumhuriyet gazetesi habercilik ve olguların halka aktarılması konusunda da medya tarihindeki öncü yayın organlarından birisi olmuştur. Cumhuriyet gazetesinin muhabirleri onlarca yıl zor koşullar altında, siyaset, ekonomi, sosyal yaşam, bilim, kültür, sanat, eğitim, sağlık, spor gibi alanlarda Türkiye’de ve dünyada olup bitenleri halka aktarmak için büyük bir mücadele vermişlerdir.

***

Cumhuriyet, halk egemenliğine dayalı yönetim biçimi anlamına gelmektedir. Cumhuriyet bu anlamda demokrasi kavramıyla özdeştir. Arapça’dan gelen “Cumhur” terimi de antik Yunanca’dan gelen “Demos” terimi de halk anlamına gelmektedir.

Cumhuriyet gazetesi de adını, bir yönetim biçimi olan cumhuriyet kavramından almıştır.

Halkın egemenliğine dayalı bir yönetim biçiminin var olabilmesi için belli başlı koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir. Çok partili serbest seçimli parlamenter sistem; yasama, yürütme, yargı arasında güçler ayrılığı; düşünceyi ifade, yayın, medya ve örgütlenme özgürlüğü; laiklik; ekonomik ve sosyal adalet; nitelikli temel bir eğitim seviyesi bu koşulların içinde yer alırlar.

Bu koşulların birisi veya birden fazlası değil, hepsi birden ve tamamı yerine gelirse, halk yönetimde egemen olur ve halkın egemenliği sağlanmış olur.

Bu koşulların sağlanmaması durumunda, monarşi, oligarşi, teokrasi gibi cumhuriyetle ve demokrasiyle uzaktan yakından ilgisi olmayan düzenler kurulur.

Cumhuriyet gazetesi, hem bir medya organı olarak işlevi, hem de savunduğu ilkeler nedeniyle, cumhuriyet rejiminin oluşmasına en büyük katkıyı sağlayan kurumlardan birisidir.