Herkese Bilim Teknoloji haftalık dergisinde (HBT), Nobel Ödüllü bilim insanımız Sancar’ın bir söyleşide dile getirdiği “Ben orta zekâlıyım” sözü tartışmaya açıldı. Söylediğine göre IQ’sü orta kararmış. “Zekâ”nın ne olduğu ve nasıl tanımlanması gerektiği konusunda bir fikir ileri sürmedi ve bu testlere de fazla inanmadığını belirtti.
Ama Nobel alarak büyük bir başarıya da imza attı. Buradan bir sonuç çıkarmak gerekir.. HBT de “zekâ her kapıyı açan bir anahtar mı” başlığıyla yayımlandı bu hafta. İzleyin dergiyi.
Demek yüksek IQ’lü olmak gerekmiyor Nobel almak için.
Bu aslında herkes için rahatlatıcı bir sonuç. IQ’süne bakıp da “ben yüksek değerde ve önemde işler beceremem” diye düşünecek tek bir Allah’ın kulu olmamalı!

Zekâ konusunda ortak görüş
“Zekâ”nın genellikle üzerinde durulan bileşenlerine bakıyorum. Çok şey var. Genel zekâ testleri gerçekte ne ölçer bilemem, ama genel olarak ortalamaları ortaya çıkartıyor gibi. Ama bu testlerden orta düzeyde geçer not alanların başka alanlarda süper işler gerçekleştirdikleri, testlerden yüksek zekâlı çıkanların ise pek çok konuda çuvalladıkları da kesindir.
Yüksek IQ’lü insanların yaşam mücadelelerinde ve hayatta kalma becerilerinde iyi oldukları kabul görür. HBT’deki yazıda IQ’deki farklılıkların kaynakları üzerinde duruluyor. (Dergiyi izliyor musunuz? Geleceği orada kuruyoruz, izleyin!)
Bilim adamlarının ortak görüşü: “Zekânın özünü akıllılık, alışılmışın dışındaki sorunları çözmede beceriklilik oluşturur... Zekâ, bir şeylerin temelinde yatan yeni bir düzeni ortaya çıkartan bir kestirimde bulunmaktır.”
Evet, alışılmışın dışında, konulara sıra dışı yaklaşmak ve sonuç üretmek. Bu şüphesiz hipotez kurmayı, öngörüde bulunması ve bunu test etmeyi de içerir. Zekâ katsayısının orta olduğunu söyleyen Sancar’ın başarı anahtarı nedir?

Sabır, yoğunlaşma, özveri, inat, özgüven
Bir beceriklilik var, Sancar’ın zekâsının yoğunlaştığı araştırmaları izlediğinizde bunu görüyorsunuz. Hipotez kuruyor. Üzerinde çalıştığı ve farklı gibi görünen şeyler arasında bağlantılar kurup, bütünleşik yaklaşımlar- sonuçlar keşfediyor, üretiyor. 10-15 yıl bir mesele üzerinde çalışan bilim insanlarını görüp bunun böyle çözülemeyeceğini ve yeni bir yöntem gerektiği sonucunu çıkartıp, üstelik bu yöntemi de keşfediyor.
“Aziz Sancar ve Nobel’in Öyküsü” kitabımda bütün bunların ipuçları var. (*)
Yenilikler üretiyor Aziz.
Ama IQ katsayısı, Sancar’ın beyin / kişilik bileşenlerinin bütünleşik çıktısını vermiyor.

Nerede yüksek zekâlılar?
Mesela, Sancar’da gözlediğim “sabır, yoğunlaşma, özveri, inat, özgüven..” gibi özellikleri, IQ üzerine açıklayıcı yazılarda pek görmüyorum.
Yüksek başarı ile yüksek IQ arasında doğrusal bir ilişki aramayın.
Nobel alanlar ve büyük işlere imza atanlar arasında şüphesiz ki yüksek IQ’lüler vardır. Toplumda IQ’sü yüksek olanların büyük çoğunluğu gerçekten yüksek başarılara imza atmış olsalardı, dünyanın sorunları çözülürdü!
Çünkü nüfus içindeki oranları yüzde 2!
Nerede onlar, merak ediyorum!
--
NOT: Uluslararası Yazarlar Birliği PEN’e bağlı, Türkiye PEN Yazarlar Derneği Yönetim Kurulu, “Aziz Sancar ve Nobel’in Öyküsü” kitabımı, ayın kitabı seçti. Zeynep Oral başkanlığında Yönetim Kurulu’na çok teşekkür ederim..