Bencilliği, rekabeti ve ‘herkes tarafından tanınır olma’ ihtirasını körükleyen bu çağ, dünyanın kendi etraflarında döndüğü yanılgısına saplanmış milyonlarca insan yarattı. Sürekli beğenilmeyi ve doğrulanmayı arzulayan bu insanlar, temelde dört yaşında bir çocuğun duygusal zekasına sahip. Göstermelik özgüvenlerinin ardında ise savunmasız ve kırılgan bir ruh yatmakta.

Amerikalı psikologlar Jean Twenge ve Keith Campbell’ın, “Narsisizm Salgını: Caka Satma Çağında Yaşam” başlıklı kitaplarına göre, bireyler hızla, daha fazla bireyciliğe yönelirken, diğer birçok faktörle birlikte sosyal medya, kendisiyle aşırı derecede kafayı bozmuş yeni bir nesil yaratmakta. Ancak soru şu ki bu gerçekten yeni bir fenomen mi, yoksa en az insan doğası kadar eski bir fenomenin en son ifadesi mi?

***

NARSİZM NEDİR?

Narsistik kişilik bozukluğu, insanların kendilerine aşırı önem atfettiği ve başkalarının ilgisine yönelik derin bir ihtiyaç hissettikleri, ileri seviyelerde empati eksikliği barındıran ruhsal bir durumdur. Ancak bu aşırı güven maskesinin ardında, en ufak bir eleştiriye karşı dahi savunmasız olan, kırılgan bir özgüvenin yattığı da unutulmamalıdır. Erich Fromm’a göre, “Bütün ağır psikolojik rahatsızlıkların temelinde narsizm yatmaktadır...”

Twenge ve Campbell kitaplarında, “Narsisistik Kişilik Endeksi” olarak adlandırılan puanlardaki belirgin artışı gösterebilmek adına, çeşitli nesillere ait üniversite öğrencileri tarafından doldurulmuş anketler kullandı.

***

EMPATİ SORUNU

Küçük dozlarda narsisizm aslında pek de fena bir şey olmayabilir ya da en azından, özgüven eksikliğinden daha iyidir. Belfast’taki Queen’s Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, narsistlerin sınavlarda diğerlerinden daha iyi puanlar aldığını gösteriyor.

Güçlü bir özgüven, finans veya politika gibi baskı altında kendinden emin kararlar almayı gerektiren meslek gruplarında pekâlâ işe yarayabilir. Ancak bu özgüven, ileri safhalarda başkalarının görüşlerine saygı duymama eğilimini doğurduğunda üretkenliği engeller ve kişi bu şekilde, başkalarına karşı şefkat, empati ve hatta merak hissetmemeye başlar.

Gerçek bir narsist diğerlerinden bu şekilde ayrılır. Gelişmemiş benlik bilinci “Yıkım: (Hayatınızdaki) Narsistten Kurtulun” kitabının yazarı Marianne Vicelich narsistleri şöyle tanımlıyor: “Her şey onlarla ilgili ve onlara aittir”. Kişisel sınırları tanımazlar, sohbet edemezler, sürekli doğrulanmayı arzular ve eleştiriye son derece kapalıdırlar. “Temelde dört yaşındaki bir çocuk gibi davranırlar.” Dünya onların etrafında dönmektedir. “İlginize ihtiyaç duyarlar ve her şeyi ‘hemen, şimdi’ isterler. Her şey anlık tatminle alakalıdır ve gerçekten gelişmemiş bir benlik duygusuna sahiptirler.” Cazibeli ve flörtöz olabilirler. İnsanları genellikle ve büyük ölçüde kendilerinin bir uzantısı olarak görür ve kendilerini kötü hissettiren herhangi birini, üzerlerinde tahakküm kurmaya çalışan, zalim biri olarak değerlendirebilirler.

***

NARCİSSUS NASIL ÖLDÜ?

Narsizme adını veren antik Narcissus, Tanrılar tarafından sudaki yansımasına âşık olmakla cezalandırılmıştı; öyle ki bir saniye bile kendini suya yansıyan suretini izlemekten alıkoyamıyordu. Bu, Tanrıların, aşırı dozda kendini beğenmişliğe karşı uyarısıydı. Narcissus’un kendine olan aşkı, nihayet onu insanlardan tamamen kopardı ve Narcissus, sonunda hatırlanmaya değer bir şekilde, yalnızlığın yüklediği derin üzüntüden öldü.

***

SOSYAL MEDYA VE NARSİZM

Facebook, Instagram, YouTube ve Twitter onlara bolca, “tatmin edici ölçüde ölçülebilir beğeni” sunar. Kusursuz yaşamların, yoğun bir şekilde filtrelenmiş görüntüleriyle Instagram, narsistlerin arenası olarak kabul edilebilir. Ancak geniş kitlelerin ilgisine özlem duyan kullanıcılarıyla Twitter da şüphesiz önemli bir merkez.

Yine de sosyal medya veya televizyon dünyası, aslında her zaman orada olan bir şeyi “her birimizin, yaşadığımız her dakikayı belgeleyecek kadar özel olduğumuz fikrini” yüzeye çıkarmış olabilir, bu da bir ihtimal. 

NASIL MÜCADELE EDİLİR?

Hayatınızdaki narsisti ehlileştirmek, başkalarının sıkıntılarına kayıtsız kalmaları ve bir türlü eleştiri kabul edememeleri nedeniyle zor olabilir. Vicelich, “Onlara saldırırsanız işe yaramaz, çünkü bu onların son derece kırılgan egolarını yaralar. O yüzden, ilişkinizde sürekli onların etrafında dönmelisiniz (!)” diyor.

Şayet hayatınızdaki narsistten kaçamıyorsanız, görkemli özgüvenlerinin, genellikle kendilerine duydukları derin güvensizliğe karşı bir savunma olduğunu hatırlayarak onlara karşı çıkın diyor Vicelich ve ekliyor, “Narsistler mutlu bireyler değiller. Egolarının ne denli kırılgan olduğunu ve söylediklerinin sizi yansıtmadığını anladığınızda, sınırları belirlemeye başlayabilirsiniz.”

YAZAR: GABY HINSLIFF, THE GUARDİAN
ÇEVİREN: M. BİROL GÜGER