Türk tiyatrosunun dev çınarlarından biri olan Genco Erkal, sanat dünyasında bıraktığı izlerle ve sahne performanslarıyla adeta bir ikon haline gelmiştir. Onun sanata kattığı değerler hem tiyatro sahnesinde hem de toplumsal bilinçte derin yankılar uyandırmıştır. Erkal’ın yarım yüzyılı aşkın süredir devam eden kariyerine baktığımızda, onun yalnızca bir oyuncu değil, aynı zamanda bir fikir adamı, bir sanat devrimcisi ve topluma ayna tutan bir sanatçı olduğunu görürüz.

Genco Erkal’ın tiyatro yolculuğu Robert Kolej, Galatasaray ve Genç Oyuncular deneyimleriyle başlar, Kenterler Tiyatrosu’nda profesyonel oyunculuğa adım atmasıyla devam eder. İlk büyük çıkışını 1959’da “Salıncakta İki Kişi” ve “Çöl Faresi” oyunlarıyla yapar. Ancak onu yıldızlaştıran performansı, 1963’te Sururi-Cezzar Tiyatrosu’nda sahnelenen “Aslan Asker Şvayk” oyunu olur. Genco Erkal’ın tiyatro kariyerindeki bu hızlı yükseliş, onun sahneye olan tutkusunun ve yeteneğinin bir yansımasıdır.

Erkal’ın sanata olan bağlılığı ve disiplini tiyatroya getirdiği yeniliklerle de kendini gösterir. 1960’lı yıllarda “avangart” denemeler ve epik tiyatro anlayışını Türkiye’ye tanıtan öncü isimlerden biri olur. Özellikle Bertolt Brecht ve Piscator’un eserlerini sahneleyerek Türk tiyatrosuna politik ve eleştirel bir bakış açısı kazandırır. 1969’da Dostlar Tiyatrosu’nu kurar ve bu tiyatro, Erkal’ın sanatını icra ettiği ve geliştirdiği bir okul haline gelir.

Dostlar Tiyatrosu’nun sahnelediği ilk oyunlardan biri olan “Bir Delinin Hatıra Defteri”, Erkal’ın performansıyla izleyiciyi derin bir duygusal yolculuğa çıkarır. Onun sahnede yarattığı karakterler, izleyiciye gerçek yaşamın acımasızlığını ve insan psikolojisinin derinliklerini gösterir. Bu oyun, Erkal’ın tiyatrodaki başarısının bir sembolü haline gelir ve yıllar sonra tekrar sahnelendiğinde de aynı etkileyiciliği korur.

O, aynı zamanda politik tiyatronun Türkiye’deki en önemli temsilcilerinden biri olur. Erkal’ın sahnelediği oyunlar, toplumun çeşitli kesimlerinden insanları bir araya getirir ve onları ortak bir düşünce etrafında birleştirir.

Sanat yaşamı boyunca pek çok önemli tiyatro oyununda rol alan ve yöneten Erkal, Brecht, Aziz Nesin, Nâzım Hikmet gibi önemli yazarların eserlerini sahneye koyarak onların düşüncelerini geniş kitlelere ulaştırdı. Özellikle Brecht’in epik tiyatro anlayışını Türk tiyatrosuna başarılı bir şekilde adapte eden Erkal, izleyiciyi yalnızca izleyen bir konumda bırakmayıp düşündüren ve sorgulatan bir konuma çekmeyi başardı. Genco Erkal’ın tiyatroya kattığı en büyük yeniliklerden biri de sahne performanslarını daha geniş kitlelere ulaştırma çabası oldu. Tiyatroyu salonlardan çıkarıp halka daha yakın hale getirme düşüncesi, onun tiyatro anlayışının temel taşlarından biriydi.

Sinema ve televizyon projelerinde de yer alan Erkal, tıpkı tiyatroda olduğu gibi derinlikli ve güçlü karakterleri canlandırdı. Özellikle politik ve toplumsal içerikli filmlerdeki performansları, onun sanatsal duruşunu ve toplumsal konulara olan duyarlılığını bir kez daha gözler önüne serdi.

Türk tiyatrosunun bir yüzü olarak yurtdışında da büyük beğeni toplayan ve pek çok ödül kazanan Erkal, uluslararası festivallerde sergilediği performanslarla sanatının evrensel değerler taşıdığını ve dünya çapında takdir edildiğini gösterdi.

Onun sahnedeki varlığı, yalnızca bir oyuncunun performansını izlemekten öte bir düşüncenin toplumla kurduğu güçlü bağı da temsil ediyordu. Erkal, sanatın dönüştürücü gücüne inanan ve bu gücü toplumsal değişim için kullanan bir sanatçı olarak eserleriyle ve yaşamıyla bu inancı somutlaştırdı.

Onun için tiyatro bir yaşam biçimiydi. Sahneye adım attığı andan itibaren karakterine tamamen bürünür ve izleyiciyi de bu büyülü dünyanın içine çekerdi. Onun oyunlarında gördüğümüz incelikli ayrıntılar, oyunculuk yeteneğinin ve sanatsal vizyonunun birer yansımasıydı.

Cesurdu, toplumsal ve siyasi baskılara rağmen inandığı doğrulardan asla taviz vermedi. Sanatı, zaman zaman sansürle karşılaşsa da Erkal’ın kararlılığı ve cesareti sayesinde her zaman bir yolunu buldu ve izleyiciyle buluştu. Bu cesur duruşu onu toplumun geniş kesimlerinde saygın bir figür hâline getirdi.

Genco Erkal, Türk tiyatrosunun efsanevi bir ismi olarak hafızalarda yer edecek. Onun sanatı, cesareti ve toplumsal sorumluluk anlayışı, gelecek nesillere ilham vermeye devam edecek. Türk tiyatrosu onun mirasını yaşatarak, sanatın dönüştürücü gücüne olan inancını ve toplumun gelişimine katkıda bulunmayı sürdürecek.

HAMZA KİE

EĞİTİMCİ, YAZAR