Muhalefet partileri, demokrasilerde anahtar bir rol oynar. Hükümetin kararlarını denetler, eleştirilerde bulunur ve yeni, farklı politikalar üretir. Halkın sesi olur ve demokratik süreçleri olumsuz etkileyecek uygulamalara karşı çıkar. Ancak Voltaire’in “Muhalefet edilmeden güç yozlaşır, sınırsız yetki her zaman tehlikelidir” sözü belki de bugünü anlatmaktadır...

ÇOK PARTİLİ YAŞAM

Dün muhalefet nasıldı? Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk defa Terakkiperver Cumhuriyet Fıkrası ismi ile muhalefet partisi kurulmuştur. Mustafa Kemal Atatürk, demokrasi için çoğulculuğun önemli olduğunu ve tek partinin ülke için uzun sürede zararlı olabileceğini düşündüğü için muhalefet partisine ihtiyaç duymuştur. Fakat Terakkiperver Cumhuriyet Fıkrası, 1924 yılında kurulmuş ve 1925 yılında başta Şeyh Sait isyanı olmak üzere çeşitli nedenler ile kapatılmıştır.

Dünyanın birçok ülkesinde muhalefet partileri, demokratik yapıların ayakta kalmasına katkıda bulunmuştur. 1789 Fransız Devrimi, monarşiye karşı bir halk hareketiyle muhalif grupların oluşmasına neden olmuştur. ABD’de köleliğin kaldırılmasının önünü açarak özgürlük mücadelesine önemli bir katkı sağlamıştır. Almanya’da Weimar Cumhuriyeti döneminde muhalefet partisi varken Nazi Partisi’nin iktidarında muhalefet baskı altına alınmış ve yasaklanmıştır. Bu durum, otoriter rejimlerin yükselişine zemin hazırlamıştır.

BUGÜN NE DURUMDAYIZ?

Bugüne baktığımızda muhalefet partilerinin sayısı fazla olduğunu görüyoruz; ancak etkileri ise güçlü bir alternatif sunmadıkları için iktidar partilerin gölgesinde kalıyorlar. 2023 seçimleri öncesinde birçok muhalefet partisi, iktidara karşı birleşerek çeşitli iddialı tezler ileri sürdü. Özellikle ekonomik sorunlar ve toplumun faklı kesimlerine yönelik politikalar sundular. Dünyaya baktığımızda ABD’de Demokrat Parti, Trump’ın başkanlığı sırasında Trump yönetiminin politikalarına karşı çıkarak iklim değişikliği gibi konularda önemli politika önerileri sundu. Birleşik Karalık’ta, Boris Johnson hükümetine karşı İşçi Partisi kararlı bir duruş sergilemiş ve ciddi bir muhalefet oluşturmuştur.

Muhalefet varsa demokrasi vardır. Nelson Mandela: “Muhalefet, özgürlüğün ve adaletin garantisidir” sözü ile bu gerçeği açıkça ortaya koyuyor. Bugün sosyal medya, mevcut siyasi muhalefet partilerine göre halkın sesini daha çok yansıtıyor gibi görünüyor. Muhalefetin eksikliğini belki de sosyal medya gideriyor. Öyleyse aynaya bakmak gerek. Kendimize bakmadan eksikliklerimiz göremeyiz...

DENİZ ÖZTÜRK

SİYASET BİLİMCİ