Köy Enstitülerinde uygulanan eğitim, toplumda giderek daha çok ilgi görüyor. Bu, iyidir; ancak Köy Enstitüleriyle ilgili doğru olmayan bilgilerin yayılmasının da önüne geçmek gerekir.

Köy Enstitülerini kurma düşüncesi kimin? “Bu okulları Amerikalı eğitimci John Dewey önerdi” diyenler olduğu gibi, “Bu tip okullar Bulgaristan’da vardı; İsmail Hakkı Bulgaristan’dan geldiği için, orada gördüklerini Türkiye’de uyguladı” diyenler de var.

TONGUÇ’UN YOLU

İsmail Hakkı Tonguç’un yaşamöyküsü iyi bilinmeden Köy Enstitülerinin kuruluş süreci de iyi bilinemez. 

İsmail Hakkı, İstanbul Öğretmen Okulu’ndan 1918’de mezun oluyor. Eylül ayında bir grup arkadaşıyla Almanya’ya gönderiliyor. Öğrenciler Almanya’daki karışıklıktan dolayı 19 Mayıs 1919 tarihinde ülkeye dönüyorlar. Dönüşte Eskişehir Öğretmen Okulu’na atanıyor. Eskişehir işgal edilince arkadaşlarıyla Ankara’ya geliyor.

Ankara hükümeti onu yeniden Almanya’ya gönderiyor (10.07.1921). 30.06.1922’de yurda dönüyor. İsmail Hakkı iyi derecede Almanca biliyor ve başta eğitbilim kitapları olmak üzere tarih, toplumbilim, felsefe, coğrafya ve biyoloji alanında yazılmış kitaplarla geliyor.

Konya, Adana, Ankara öğretmen okullarında görevlendiriliyor.

1925’te yeniden Avrupa’ya gönderiliyor.

11.03.1926 tarihinde Okul Müzesi Müdürlüğü’ne atanıyor. Bir süre sonra bu görevinin yanında Bakanlık Yapı İşleri Komisyonu’nda da görevlendiriliyor.

ÖNEMLİ ÇEVİRİLER   

Bakanlık, ders araç ve gereçlerinin alımı için onu bir kez daha Avrupa’ya gönderiyor (1.10.1929). İsmail Hakkı, bu görev gezisinden de daha öncekilerde olduğu gibi bir yığın kitapla dönüyor.

31.12.1929’da Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş Bölümü’nün kurulması görevi de kendisine veriliyor. 1934-1935 eğitim öğretim yılında da Gazi Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü’ne atanıyor. 

Tonguç, ülkemizin ünlü eğitimcilerini inceler. Dewey, Pestalozzi, Kerschensteiner gibi önde gelen yabancı eğitimcileri de yakından izler. Onlardan çeviriler yapar ve yayımlar. 

YILLAR SÜREN HAZIRLIK

Tonguç, yabancı eğitimbilimcilerin kendi ülkelerinin gelişkinlik durumlarına göre eğitimi planladıklarını anlar. 1930’lar Türkiyesi’nin köyünde doğru dürüst ne ziraat aracı ne de teknoloji vardır. Gelişmiş kapitalist ülkelerin gereksindiği insan ile Türkiye’nin gereksindiği insan aynı değildir. Köye yönelik planlanacak eğitim, yalnız “okumaz yazmazlığı” yenmek için değil, köye öğretmen dışında yararlı eleman yetiştirmek için olmalıdır. 

“İş ve Meslek Eğitimi”  ile “Canlandırılacak Köy” kitaplarını okumak bile Tonguç’un iş eğitimi konusunda yıllardır nasıl hazırlandığını anlamaya yeter. 

KURSLAR, EĞİTİMLER, ENSTİTÜLER

CHP’nin 4. kurultayı 1935’te yapılır. Bu kurultayda köy eğitimi konusu gündemin en önemli maddesidir. Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan, Tonguç’u İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne atar. Tonguç kısa süre içinde köy eğitimiyle ilgili raporu yazar. Bu raporu Atatürk, İnönü, Arıkan bir gece sabaha dek inceler ve raporun uygulanmasını isterler. 

1936 yılının temmuz ayında ilk eğitmen kursu açılır ve daha sonra da arkası gelir. 

İsmail Hakkı Tonguç incelemelerde bulunmak üzere 1938’de bir kez daha Avrupa’ya gider. 

Köy Enstitüleri kuruluşları tamamlanmadan kapatılmıştır. 1943 programı 1947’de kaldırılmıştır. Buna karşın Tonguç’un uyguladığı “iş içinde, iş aracılığıyla, iş için özgün eğitim anlayışı” dünya eğitim tarihinde hak ettiği yeri almıştır.

Köy Enstitülerinin kuramcısı ve uygulayıcısı Tonguç’tur; Köy Enstitüleri özgün eğitim kurumlarıdır. Hasan Ali Yücel’in dediği gibi, Köy Enstitüleri bizimdir.

CENGİZ ÖKSÜZ 

YENİ KUŞAK KÖY ENSTİTÜLÜLER DERNEĞİ İSTANBUL ŞUBESİ BAŞKANI