Yaşanan salgın, toplumsal yaşamda pek çok gelişmeyi etkilediği gibi ekonomik, sosyal ve siyasal dinamikleri de doğrudan etkiliyor, tetikliyor. Bu alanlarda yeni arayışlar gündeme geliyor. Bu bağlamda, var olan ve ortaya çıkan ekonomik ve sosyal problemleri aşabilmek, temel hedef oluyor. 

Bu süreçte, tarımın, güvenli gıdanın, ekonomik ve sosyal kalkınmanın ne denli önemli olduğu, bir kez daha anlaşılıyor ve hiç unutulmamacasına kavranıp bilinçlere kazınıyor. İşte tam da bu aşamada, üretimden tüketime uzanan bütün süreç, tedarik zincirleri ve bunlara erişim olanakları yeniden sorgulanıyor. Yeni yol ve yöntem arayışları önem kazanıyor.

ULUSLARARASI KOOPERATİFLER GÜNÜ

Bütün bu çabalar içinde kooperatifçilik öne çıkıyor. Daha doğrusu, üretimden tüketime uzanan zincirin her halkasında ve hayatın hemen her alanında örgütlenebilecek kooperatifçilik eyleminin sunduğu yetiler ve olanaklar yeniden anımsanıyor. Bir bakıma kooperatifçilik, günümüzde adeta yeniden keşfediliyor.

Oysa kooperatifçilik hareketinin dünyada ve ülkemizde çok köklü bir geçmişi var. Kooperatifçiliğin ilk ortaya çıkışı, 19. yüzyılın ortalarına kadar uzanıyor. 1844 yılında İngiltere’nin Rochdale kasabasında, 28 dokuma işçisi tarafından ilk kooperatif kuruluyor. “Rochdale öncüleri” adı verilen bir grup işçinin ilk tüketim kooperatifini kurmasıyla başlayan hareket, sonraki yıllarda başka alanlara ve farklı ülkelere yayılıyor. 1895 yılında kooperatifçilik hareketi bütünleşerek Uluslararası Kooperatifler Birliği’ni (ICA) oluşturuyor. Bu birliğin girişimiyle, yıllardır, uluslararası platformda, her yıl farklı bir temayla, temmuz ayının ilk cumartesi günü Uluslararası Kooperatifler Günü olarak kutlanıyor. Bu yılın teması “Birlikte, daha iyiyi yeniden inşa edelim” olarak belirlendi.

ÇEYREK ASIR ÖNCE ICA’DA

Uluslararası kooperatif hareketinin tarihinde, ICA’nın 100. kuruluş yılı olan 1995 yılının ayrı bir önemi var. 100. yılında ICA, hem kuruluş ilkelerini yeniden gözden geçirdi ve hem de Kooperatifler Günü’nü BM’ye taşıyarak ortaklaştırıp resmileştirdi. O yıldan bu yana, BM kararıyla, bütün dünyada, temmuz ayının ilk cumartesi günü Uluslararası Kooperatifler Günü olarak kutlanıyor.

Biz o yıllarda, ülkemizin öncü kooperatifçilik kuruluşlarından TARİŞ’te görev yapıyorduk. Geçmişte hem çalışanı ve hem de üç kuşaktır üretici ortağı olmakla övünç duyduğumuz bu büyük kooperatif örgütlenmesini, o dönemde dünya kooperatifçilik hareketiyle buluşturmuştuk. Türkiye’nin öncü kooperatifçilik kuruluşu TARİŞ, ICA’ya üye olmuştu. Bu bağlamda 1993’te Prag’da yapılan Kooperatifçilik Avrupa Forumu’na ve 1995’te Manchester’da toplanan ICA’nın 100. Yıl Kongresi’ne katılmıştık. İşte bizim de içinde yer aldığımız bu toplantılar, kooperatifçilik hareketinin önemli tarihsel dönemeçleri olmuştu.

BELEDİYE-KOOPERATİF İŞBİRLİĞİ

O kongrelerde ortaya çıkan temel ve evrensel yaklaşım, kooperatifçiliğin toplumsal kalkınmanın sürdürülebilir olmasındaki önemli rolü ve işleviydi. Biz bu yaklaşımı, günümüzde ve ülkemizde, sosyal demokrat yerel yönetimlerin bulunduğu yerleşimlerde, belediye-kooperatif işbirliğinde görüyoruz.

Şimdi önemli olan, bu anlamlı ve başarılı örnekleri, daha da çoğaltmak ve yaygınlaştırmaktır. Bu da yetmez, yerel ve yöresel örnekler büyütülmeli, yaygınlaştırılmalı ve merkezi yönetime taşınmalıdır. Üretimin artırılıp hakça paylaşmanın ve sosyal dayanışmanın daha çok gündeme geleceği önümüzdeki süreçlerde kooperatifçilik, önemli bir toplumsal örgütlenme modeli olarak düşünülebilir.

BİRLİKLER AYAĞA KALDIRILMALIDIR

Geçtiğimiz dönemlerde uygulanan yanlış politikalar sonucu, başta tarımsal birlikler olmak üzere, birçok kooperatifçilik kuruluşu çökertilmiş ve işlevlerini yitirmiştir. Günümüzde bunlara en çarpıcı örnek, çiftçi kesiminin en çok yakındığı tarım kredi kooperatiflerinin içinde bulunduğu durumdur. Tarımsal birlikler yeniden canlandırılmalı ve ayağa kaldırılmalıdır.

Ülkemizde, önümüzdeki süreçte açılması olası yeni dönemde, kooperatifçilik hareketi temel bir toplumsal örgütlenme modeli olarak değerlendirilebilir. Özellikle, üretim süreçlerinin, tarımın, tarımsal üretimin yeniden yapılandırılmasında kooperatifçilik toplumsal bir kaldıraç olabilir. Başta ana muhalefet CHP olmak üzere muhalefet, yeni döneme bugünden hazırlanmalıdır.

MEHMET ŞAKİR ÖRS