Hayvanları Koruma Yasası’nda değişiklik yapan yasa TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek Resmi Gazete’de yayımlandı. Yasa ile getirilen en önemli değişiklik, toplumsal olarak da büyük tartışma ve infial yaratan ötanazi uygulaması oldu.

Buna göre, yasanın “hayvanların öldürülmesi” başlıklı 13. maddesinin başlığı “hayvanların ötanazisi” olarak değiştirildi. Değişiklikten önce “insan ve çevre sağlığına yönelen önlenemez tehditler bulunan acil durumlar dışında hayvanların öldürülmesi” hukuken olanaklı değildi. Değişiklikle birlikte yasaya “bakımevine alınan köpeklerden; insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen, bulaşıcı veya tedavi edilemeyen hastalığı bulunan ya da sahiplenilmesi yasak olanlara Veteriner Hizmetleri Kanunu’nun 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen ötanazi tedbirinin uygulanacağı” hükmü eklendi.

Atıf yapılan Veteriner Hizmetleri Kanunu’nun ilgili maddesine göre, davranışları insan ve hayvanların yaşamı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen durumlarda ötanazi yapılmasına karar verilebileceği belirtilmektedir. Burada en tartışmalı hüküm elbette, hayvanların ötanazisine gerekçe yapılacak “olumsuz davranışları kontrol edilemeyen durumlar” ibaresinin oldukça muğlak ve uygulayıcılar tarafından geniş yorumlamaya açık olmasıdır. Ne yazık ki daha önce istisnai bir uygulama olarak belirlenmiş olan hayvanların ötanazisi artık yerel uygulayıcıların yorumuna göre genel bir uygulama halini alacak.

SAHİPSİZ KEDİLER NE OLACAK?

Hayvanları Koruma Kanunu’nda yapılan değişiklikle getirilen hükümde her ne kadar sadece “bakımevine alınan köpeklerden” bahsedilmekte ise de hem maddenin başlığının “hayvanların ötanazisi” olarak düzenlenmesi, hem de atıf yapılan Veterinerlik Hizmetleri Kanunu’nun ilgili maddesinin tüm hayvanları kapsaması nedeniyle, sadece köpeklerin değil, özellikle de bu topraklarda asırlardır insanlarla birlikte yaşayan kedilerin de ne yazık ki bu hüküm kapsamında katledilebileceğine dair toplumda haklı bir çekince oluştu. Ve evet, ne yazık ki bu hüküm kedileri de kapsayacak şekilde geniş yorumlamaya oldukça müsait bir hüküm.

Yasada yapılan değişiklikten önce yerel yönetimler tarafından sokakta yaşayan sahipsiz hayvanlar bakımevlerine alınarak gerekli aşılama/ kısırlaştırma işlemleri yapıldıktan ve rehabilitasyonları tamamlandıktan sonra küpelenerek yine sokaklardaki yaşam alanlarına bırakılmakta idi. Ancak değişiklikle birlikte yerel yönetimler tarafından toplanan sahipsiz hayvanların bakımevi dışında bir yere bırakılması yasaklandı ve rehabilite edilen köpeklerin sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevlerinde barındırılması hüküm altına alındı. Bunun aksine davranan belediye başkanları ve yetkililer hakkında ise 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilecek.

BAŞKA ÜLKELERDEKİ UYGULAMALAR

Hayvanları Koruma Yasası’nda yapılan ötanazi değişikliğinin gerekçesinde İngiltere, ABD ve Fransa uygulamaları örnek gösterilmiştir. Ancak Hollanda, Avusturya, Yunanistan, Çek Cumhuriyeti, İtalya gibi ülkelerde ötanazi uygulanmamaktadır. Bu ülkeler sokak hayvanları popülasyonu sorununu kısırlaştırma, sahiplendirme ve kayıt altına alma yöntemiyle kontrol altına almışlardır. Almanya, Avusturya, İsviçre, İzlanda, Malezya, Meksika, Mısır gibi pek çok ülkede hayvanların yaşam hakkı anayasal güvence altına alınmıştır. Ayrıca Romanya’da yaklaşık 10 yıl önce hayvan popülasyonu gerekçe gösterilerek öldürme yöntemine geçilmiş ancak öldürme yöntemi kullanılmasına rağmen hayvan popülasyonu azalmadığı gibi, aksine artmaya devam etmiştir. Yani sokak hayvanlarının popülasyonlarının, sadece öldürülerek kontrol altına alınabileceği düşüncesinin bilimsel ve hukuksal hiçbir temeli yoktur. Tüm canlıların yaşam hakkına saygı duyulması, çağdaş ve demokratik devletlerin en önemli yükümlülüğüdür.

AYM ESASTAN İNCELEYECEK

Bilindiği üzere Hayvanları Koruma Kanunu’nda değişiklik yapan yasal düzenleme iptal talebi ile Anayasa Mahkemesi’ne taşındı. Anayasa Mahkemesi yakın zamanda söz konusu iptal başvurusu hakkında yapmış olduğu ilk inceleme sonucunda, başvuruda eksiklik olmadığına karar vererek iptal talebinin esastan incelenmesine karar verdi. Bu noktada, uygulayıcıların keyfi kararları ile tüm hayvanların haksız ve sebepsiz yere katledilmesine neden olabilecek yasal düzenlemenin, Anayasa Mahkemesi tarafından, anayasamızın 7. maddesi ile güvence altına alınan yaşama hakkının hayvanları da kapsayacak şekilde geniş yorumlanarak iptal edilmesi gerekir.

AV. ÖNER BULUT