Rousseau, yurttaşlar olmadan erdemin, erdem olmadan özgürlüklerin, özgürlük olmadan devletin olamayacağını ileri sürer; devletin iktidara değil, halka ait olduğunu savunur. Devletin varlığı, iktidarın halka ait olduğu demokratik toplumlarda bu denge seçimlerle oluşturulur. Demokratik toplumlar için seçimler devletin ve iktidarın varlığının temel gerekçesidir. 

Olağan dönemlerde seçimler, yasalarda belirtilen süreler içersinde yapılır. İktidarın halkın iradesi dışına çıktığı, olağan akışının kesintiye uğradığı süreçlerde yeni bir kavram olarak erken seçim mi, hemen seçim mi sorunsalı gündeme gelir. Her iki kavram da seçimlerin zamanlamasının seçmenlerin tavırlarına ve taleplerine göre belirlenmesini içerir. Seçim, kuramsal olarak demokrasilerin yeter şartı değildir, ancak çok daha iyisi yerine konulana değin gerek koşulu olarak vardır. 

Erken seçim, yasalarda yer alan belirlenmiş seçim takviminde yer alan süreç içerisinde, anayasal, yasal dayanaklar düzeneğiyle seçim yapılması gerektiği anlamını taşır. Erken seçim kararı olağan süreçler içerisinde değil; siyasal, ekonomik, toplumsal krizler ortaya çıktığında gündeme gelir. Erken seçimin amacı ortaya çıkan ve krize neden olan sorunların çözümü, siyasal gündemin yeniden olağan akışına dönüşümünü sağlamaktır.

KRİZ DERİNLEŞİNCE

Hemen seçim kavramı, erken seçim kavramından farklıdır. Yine belli bir takvime sağlanmış süreç içerisinde yapılabilecek bir erken seçimin aksine, erken seçimden farklı olarak daha acil ve daha hızlı bir seçimi ifade eder. Hemen seçim, siyasi krizlerin derinleştiği, hükümetin meşruiyetinin sorgulanmaya başladığı, toplumsal kaygıların yoğunlaştığı ve sorunların çözümlerinin artık çözülemez durumda olduğu bir dönemde ortaya çıkar. Bu durumda erken seçim bile geç kalınacak bir seçimdir. Erken seçim daha uzun zamana ilişkin takvime gönderme yaparken hemen seçim toplumsal gereksinimlerin, çözümlenemez gelişmeler karşısında yeni bir strateji saptama, sorunun daha çok içinden çıkılamaz, dayanılamaz duruma düşmeden çözümlenmesi gereksinimini karşılamak için kullanılması gereken bir yöntemdir.

Erken seçim mi, hemen seçim mi kavramlarından hangisinin gerekliliği var olan siyasi ve toplumsal koşullara bağlıdır. Her iki kavram da sonuç olarak halka ait iktidarın yine yurttaşlar tarafından demokratik koşullarla belirlenmek üzere karar vermelerini sağlamak amacıyla başvurulacak en güvenilir yöntemdir. 

YURTTAŞIN DEVLETİ

Rousseau’nun söyleminde olduğu gibi yurttaşlar olmadan devletin var olamayacağı düşünülürse, yurttaşların devleti var edebilmek için uygulanan politikalara karşı hoşnutsuzluğunun güçlenmesi ve çözümün geciktirilmesinde bu hoşnutsuzluğun büyümesinin gündeme gelmesi durumunda erken seçimden öte, hemen seçim istenilebilir. 

KOŞULLAR OLUŞMALI

Hoşnutsuzluk geniş kitleleri ilgilendiren siyasal ve sosyal krizlerin varlığını duyumsatmasıyla, işsizlik, yoksulluk, adaletsizlik gibi olumsuzlukların artık dayanılamayacak boyutlara ulaşmış olması, yüksek enflasyon, adil olmayan gelir dağılımı, işsizlik, ekonomik durgunluk toplumsal dinamiklerin erken seçim mi hemen seçim mi seçeneklerinden hangisinin uygulanması gerekliliğini belirleyecektir. Halkın refah seviyesinin yükseltilmesi ve yaşanılabilir koşulların oluşturulması gerekiyorsa, seçim erken seçim değil, hemen seçimdir.

Başta sorulan sorunun yanıtı hemen seçim koşullarının oluşup oluşmadığına ilişkindir, eğer sözü edilen olumsuz koşulların varlığı dayanılmaz boyutlara ulaşmışsa, hemen seçim koşulları oluşmuş demektir.

HALİT PAYZA
YAZAR