Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar
Cumhuriyet'in Temeli: Amasya Genelgesi - Prof. Dr. Metin KALE
Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918‘de imzalanan Mondros Mütarekesi ile tarihe gömülürken, dünya savaşının galipleri ortada kalan bir avuç Türk yurdunu paylaşmaya kalkıştılar. Bu durum karşısında Mustafa Kemal zihninde, ulus egemenliğine dayalı, tam bağımsız, yeni bir Türk Devleti kurmak kararı ile Samsun’a, Dokuzuncu Ordu Müfettişi sıfatı ile çıktı.
ÇOBAN ATEŞLERİ
İzmir’in işgali bardağı taşıran son damla oldu. Bu durumu o büyük devrimci şöyle açıklıyordu: “İzmir’in Yunan askerlerince işgali olayı, yakından temasta bulunduğum ulusun ve ordunun kalbini tasavvur edilemez ve anlatılamaz kertede kanatmıştır.”
Samsun’dan Havza’ya geldiğinde içinde bulunulan tabloyu halka “ Bizi öldürmek
değil, diri diri gömmek istiyorlar” diyerek özetledi. Verdiği talimatlarla
yurdun her yanında heyecanlı mitingler başlamıştı. Fevzi Çakmak Paşa o günleri anlatırken: “Bir uçaktan baktığınız zaman Anadolu’da yer yer çoban ateşleri yandığını görür gibi olurdunuz” diyor.
Çok geçmeden bu çoban ateşlerinin sayısı ve gücü
artarak büyüyecek ve Anadolu, yedi düvelin söndüremeyeceği bir alev topuna dönüşecekti. Haziranın 12’sinde artık Amasya’dadır. Burada halka ülkenin feci
durumunu şu sözlerle özetler: “Padişah ve hükümet, İtilaf
Devletlerinin elinde esirdir. Memleket elden gitmek üzeredir. Bu kötü vaziyete çare bulmak için sizlerle işbirliği yapmaya geldim.”
Amasya’da Müftü Hacı Hafız Tevfik Efendi
ile Vaiz Abdurrahman Kamil Efendi davranışları ve vaazlarıyla Mustafa Kemal
Paşa’ya müthiş destek
oldular.
Yer Saraydüzü Kışlası, 21 Haziran 1919 Cumartesi...
Saraydüzü mevkiinde 5. Kafkas Tümeni’nin karargâhı olan kışla
binasında 21 Haziran gecesi Atatürk’ün söylediği ve yaver Cevat Abbas’ın dikte ettiği Amasya Genelgesi hazırlanır. Mustafa Kemal’in “tarihi bir belgede imzanız
bulunsun” ricası üzerine önce Rauf Bey ardından da Ali Fuat
Paşa hemen imzaladılar. Albay Refet Bey sadece paraf etti.
Toplantıya Paşa’nın
kurmay heyeti de katılır ve imzalarlar. Erzurum’da Kâzım Karabekir Paşa,
Edirne‘de Cafer Tayyar Paşa ve Konya’da Ordu müfettişi Mersinli Cemal Paşa da telgraf aracılığıyla toplantıya
katılır ve onayları alınarak 22 Haziran günü yayımlanan bu genelgede şu hususlara
vurgu yapılmaktadır: “Vatanın
bütünlüğü ve milletin istiklali tehlikededir. Milletin istiklalini, gene
milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Anadolu’da her türlü tesir ve
murakabeden azade bir milli heyetin vücuda getirilmesi lazımdır.
Bu kongre Anadolu’nun
her bakımdan en emin yeri olan Sivas’ta süratle toplanmalıdır.”
İLK BELGE NİTELİĞİNDE
Amasya Genelgesi, tam bağımsız ve ulusal egemenliğe dayanan yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerini oluşturan ilk belgedir.
Havza’da 8 Haziran’da Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa ve
sorunun ciddiyetini fark eden İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, Amasya’da 17 Haziran’da Mustafa Kemal’in geri
gelmesini istediler. Diğer taraftan da
Dâhiliye Nazırı Ali Kemal Vilayetlere ve sancaklara 23 Haziran’da Mustafa
Kemal’in azledildiğini, emirlerinin dinlenmemesini ve telgraflarının
alınmamasını bildiriyordu.
Bunun üzerine Mustafa Kemal hemen Sadrazamlık makamı
ve Harbiye Nezareti’nden yazılı bir emir almadığına göre, Ali Kemal’in genelgesinin ne anlama
geldiğini soruyor. Anadolu’da ilgili sivil asker bütün teşkilata “henüz böyle bir
şey olmadığını, olursa Anadolu’dan ayrılmayacağını, sine-i millette bir ferd’i
mücahit olarak” kalacağını bildirir.
Kabinede çıkan anlaşmazlık Ali Kemal ve
Şevket Turgut Paşa’nın istifalarıyla sonuçlanır. Böylece
Mustafa Kemal, İstanbul Hükümeti’nde
ilk gediği açmış oluyordu. Göstermelik bir ihtilalin değil,
ülkenin tek kurtuluşu olarak gördüğü
köklü bir devrim gerçekleştirmenin peşinde olan Mustafa
Kemal, bu genelgeyi “Yazdığımız,
yeni bir tarihin vesikasıdır” sözleriyle
özetliyor.
İstanbul’daki bazı tanınmış kişileri de telgrafla Anadolu’daki ulusal harekete davet eden Mustafa Kemal onları “Artık İstanbul Anadolu’ya hâkim değil, tabi olmak mecburiyetindedir. Milli gaye elde edilinceye kadar Anadolu’dan ve milletin sinesinden ayrılmayacağımı ve sonuna kadar bir millet ferdi gibi çalışacağımı millete karşı mukaddesatım namına söz verdim ve hiçbir kuvvet bu milli azme mani olamayacaktır” sözleriyle uyarır.
İstanbul’un siyasi ve askeri çevrelerde şok etkisi yaratan Amasya Genelgesi’ni “Bağımsızlığını güvencede görmek isteyen ulusun önüne hiçbir haksız engel dikilemez ” sözleriyle tamamlar Mustafa Kemal.
Amasya Genelgesiyle Türk ulusal kurtuluş savaşının başlamış olduğu İstanbul’a, Türkiye’ye ve bütün dünyaya böylece resmen duyuruluyordu.
Bu kararlarla Mustafa Kemal’in siyasal önderliği ve karizmatik liderliği de öne çıkar ve yurdumuzun özellikle
İzmir’in Yunan işgaline uğraması lidere olan ihtiyacı acil hale getirmiş ve
somutlaştırmıştır artık. “Hangi
istiklal vardır ki, yabancıların nasihatleriyle, yabancıların planlarıyla
yükselebilsin? Tarih böyle
bir hadiseyi kaydetmemiştir”
sözleriyle ölümsüzleşen Aziz Atatürk, daima bağımsızlık ve özgürlük aşığı olarak yaşamıştır.
Tarihi
boyunca bağımsızlık ve özgürlüğe
sembol olmuş büyük Türk ulusunun kaderi, Mustafa Kemal’in kaderiyle özdeşleşmiştir. Cumhuriyetimizin
kurucusu Atatürk’e karşı Türk halkında bulunan hayranlık ve saygı duygusu her
geçen gün giderek artan bir coşku ile devam
etmektedir.
Tam bağımsızlık düşüncesi ve eylemini bir ideoloji olarak insanlık
tarihine armağan eden, hem bizim hem de dünya tarihinin büyük ve evrensel
değeri olan Atatürk, her sabah milyonlarca vatandaşın evinde, güneşle birlikte
doğmaya devam edecektir. O güneş yüzü asla solmasın.
Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları
Günün Köşe Yazıları
Video Haberler
- Yeni Doğan çetesi davasında çarpıcı itiraflar
- Canlı tarih müzesi Hisart 10. yılında!
- Teğmenler Yüksek Disiplin Kurulu'na sevk ediliyor
- Tarihçi Yusuf Halaçoğlu'ndan şok iddialar
- TBMM'de 'Etki Ajanlığı' düzenlemesi tartışılacak: Amaç m
- Pera Palas'ta Atatürk Müze Odası
- İmamoğlu’ndan 10 Kasım paylaşımı!
- Donald Trump'ın yeniden başkan olması dünya ekonomisini
- Ege'nin Gündemi'nde bu hafta!
- Dubai çikolatasına rakip
En Çok Okunan Haberler
- Erdoğan belayı satın aldı
- Protesto eden yurttaşlara polis müdahalesi!
- ‘Kar leoparı’ neden cezaevinde
- Ünlü kebapçının kardeşi 20. kattan aşağı düştü!
- Kayyum belediyeyi kapattı!
- Trabzonspor'da ayrılık!
- Elazığspor'dan maça çıkmama kararı!
- Ali Koç'tan çok sert Kayserispor açıklaması!
- Al Nassr'dan Talisca açıklaması!
- Yetki kısıtlayan teklif komisyondan geçti